Mavzu: Mikroiqtisodiyotda xalqaro savdo nazariyasi

1.1. D. Rikardoning qiyosiy ustunlik nazariyasi

D. Rikardo va undan avvalroq A. Smit tomonidan xalqaro savdo nazariyasi merkantilistlardan farqli o'laroq, erkin tashqi savdoning zarurligi va maqsadga muvofiqligini isbotlashga chaqirilgan. Smit xalqaro savdoning mavjudligini va uning rentabelligini turli mamlakatlarda tovar ishlab chiqarishning mutlaq xarajatlari farqi bilan izohladi. Xalqaro mehnat taqsimoti va ixtisoslashuvi maqsadga muvofiq deb hisoblandi, chunki har bir mamlakatda boshqa davlatlarga nisbatan afzalliklarni ta'minlovchi maxsus shart-sharoitlar va manbalar mavjud edi: ma'lum tovarlarni kam xarajatlarda ishlab chiqarish qobiliyati (yoki vaqt birligida ko'proq mahsulot ishlab chiqarish qobiliyati).

A. Smitning mutlaq ustunlik nazariyasida iqtisodiy sub'ektning oqilona xatti-harakatlari printsiplari xalqaro savdo sohasiga o'tkaziladi: agar siz mahsulotni chet elda uyidan arzonroq narxda sotib olishingiz mumkin bo'lsa, unda buni uyda ishlab chiqarish arzonroq bo'lgan mahsulotni ishlab chiqarishga ixtisoslashtirib qilish yaxshiroqdir. sohada ma'lum afzalliklarning mavjudligi.

Mehnat taqsimoti va ishlab chiqarishda mutlaq ustunlikka ega bo'lgan tovarlarga ixtisoslashuvi, boshqa tovarlarga evaziga ichki ehtiyojlarni qondirgandan so'ng ushbu tovarlarni eksport qilish, boshqa mamlakatlarda ishlab chiqarish xarajatlari past bo'lgan bularning barchasi savdo mamlakatlarida umumiy tejashni ta'minlashga imkon beradi. ularning har biri asosan boshqa mamlakatlarga qaraganda ozroq mablag 'sarflaydigan tovarlarni ishlab chiqaradi.

D. Rikardo xalqaro savdo nazariyasida mamlakat biron bir tovar ishlab chiqarishda mutlaq ustunlikka ega bo'lmagan holatlar uchun maqsadga muvofiqligini isbotlab, qadam tashladi. U shuni ko'rsatdiki, har doim, savdo bo'lmagan taqdirda, har xil tovarlarni ishlab chiqarish xarajatlari nisbati bo'yicha mamlakatlar o'rtasidagi tafovutlar saqlanib qolganda, har bir mamlakat qiyosiy ustunlikka ega bo'ladi: u har doim turli mamlakatlardagi xarajatlarning mavjud nisbatlarini hisobga olgan holda, har doim boshqalarga qaraganda samaraliroq ishlab chiqariladigan mahsulotga ega bo'ladi. ... Aynan shunday mahsulotni ishlab chiqarishda mamlakat ixtisoslashishi va uni boshqa tovarlar evaziga eksport qilishi kerak.

D. Rikardoning nazariyasi mamlakatlar o'rtasidagi tovarlarni ishlab chiqarish xarajatlaridagi farqlarga, shuningdek har bir mamlakatda almashtirish xarajatlari barqarorligini taxmin qilishga asoslangan edi. Amalda esa, almashtirish xarajatlarining barqarorligi haqidagi taxminlar ishonib bo'lmaydigan bo'lib chiqdi. Ko'pgina tarmoqlarda ishlab chiqarishning o'sishi cheklangan xarajatlarning oshishi bilan birga kechdi va shuning uchun har bir qo'shimcha tovar birligining chiqarilishi tobora ko'proq tovarlarni ishlab chiqarishni tark etishni talab qildi. Bundan tashqari, ishlab chiqarishning bir tarmoqdan ikkinchisiga o'tkazilishi, almashtirish xarajatlarining oshishiga olib keldi, chunki har xil turdagi tovarlarni ishlab chiqarish uchun resurslar, turli texnologiyalar va boshqalarni birlashtirish zarur edi. almashtirish xarajatlarining barqarorligini taxmin qilish, tashqi savdodan maksimal foyda mamlakatlarning ishlab chiqarishda o'zlarining qiyosiy ustunligiga ega bo'lgan tovarlarga to'liq ixtisoslashuvi bilan erishilganligi oqibatiga olib keldi. Ammo tashqi savdo real tuzilishi bu xulosani qo'llab-quvvatlamadi. Dunyoda to'liq ixtisoslashuvning amaldagi namunalari yo'q edi.

Bularning barchasi ushbu xonani maqbulroq bilan almashtirishga olib keldi - almashtirish xarajatlari oshdi. Bu shuni anglatadiki, bir sanoatning boshqalar hisobiga kengayishi bilan har bir qo'shimcha tovar birligining chiqarilishi boshqa tarmoqlarda tobora ortib borayotgan mahsulot ishlab chiqarishni rad etish bilan birga bo'lgan.

Shunday qilib, qiyosiy ustunlik nazariyasi shuni ko'rsatadiki, mamlakatda iste'mol imkoniyatlarini nafaqat ichki omillarni takomillashtirish yoki qurish (bu ishlab chiqarish imkoniyatlari chegaralarini kuchaytiradi) orqali, balki xalqaro savdo taqsimoti doirasida xalqaro savdo va ixtisoslashuv orqali ham kengaytirish mumkin.