Mavzu: Matematikani o’qitishda rivojlantiruvchi ta’lim va tanqidiy tafakkurni rivojlantirish. Reja

3. O'rta maxsus, kasb-hunar talimida matematika fanlarini o'qitishda tarixiy materiallardan foydalanish imkoniyatlari.
Matematika ta’limi jarayonida o‘quvchilarda insonparvarlikning shakllanganligi milliy va umuminsoniy qadriyatlarni ustivorligini anglab, matematika fani taraqqiyotida inson tafakkuri munosabatlari uyg‘unlashuvidagi ijodiy bilimlardan o‘z o‘rnida samarali foydalanish bilan belgilanadi. Matematika darslarini «insonparvarligi» tamoiyli bilan o‘quvchi va o‘qituvchi shaxsiga yo‘naltirilgan ta’lim jarayonini tashkil etish sohasidagi o‘z ilmiy-metodik qarashlarimizni bayon qilishga xarakat qildik. «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi»da ta’limni insonparvarlashuvi- inson qobiliyatlarining ochilishi va uning ta’limga nisbatan bo‘lgan turli-tuman ehtiyojlarini qondirilishi, milliy va umumbashariy qadriyatlar ustivorligining ta’minlanishi, inson, jamiyat va atrof muhit o‘zaro munosabatlarining uyg‘unlashuvi - deb ta’kidlangan. Bugungi kunda maktabda ta’lim olayotgan yosh avlod zimmasiga buyuk davlat, ozod va obod, farovon jamiyat qurish ma’suliyati yuklatiladi. Mana shunday ma’suliyatni bajarishga tayyor bo‘lgan barkamol shaxsni tarbiyalab yetishtirish uchun maktablarda matematika ta’limini insonparvarlashuvi bir qator tamoyillar asosida tashkil etish maqsadga muvofiqdir. Umumiy o‘rta ta’lim maktablarida matematika ta’limi jarayonida o‘quvchilarda insonparvarlikni shakllantirish tamoyillari:
-matematika ta’limi jarayonida o‘quvchining ko‘p qirrali faoliyat ko‘rsatishi, individual qobiliyatlarini namoyon qila olishiga imkoniyat yaratish;
-ta’lim jarayonida klassik va hozirgi zamon matematikasining ilmiy, falsafiy mohiyatini, rivojlanish dinamikasini o‘qituvchi puxta bilishi va o‘quvchilarga etkaza olishi;
-matematikadan ta’lim jarayoniga DTS talablari asosida mantiqiylik bilan tarixiylik birligini amalga oshirishgan holda tarixiy materiallarni tanlash mezonlari ishlab chiqish va qo‘llash;
-matematikadan o‘quv dasturlarini yagona va darsliklarning muqobil bo‘lishi, darslikdagi materiallari o‘quvchilarning ijodiy faoliyat ko‘rsatishiga, mustaqil fikrlash ko‘nikmalarini shakllantirishga yo‘naltirilganligini ta’minlash;
-matematikadan ta’lim jarayonini insonparvarlashuvi o‘quvchining individual va tabaqalashtirilgan ta’lim olish yo‘lini tanlashga imkoniyat yaratilishiga yordam berishi lozim.
Noan’anaviy darslarda mavzuga taalluqli bo’lgan barcha tushunchalar, bog’lanishlar ko’rsatiladi. Ayniqsa, matematikadan umumlashtiruvchi va takrorlovchi darslarda katta imkoniyatlar mavjudigini ko’rishimiz mumkin. Bu esa, o’quvchining ushbu mavzuni to’liq, bir butun, yaxlit, tizimli o’zlashtirishiga yordam beradi.
Xulosa qilib aytish mumkinki, dars jarayonida o’qituvchi tomonidan o’qitishning samarali usullarni tanlash, ularni didaktik loyihalash mashg’ulotlar samaradorligini ta’minlabgina qolmasdan, ta’lim mazmunida uzviylikni yuzaga keltiradi. O’rta maxsus, kasb-hunar ta’limida esa, qayd etilgan omillar sirasiga ta’lim muassasaning qanday ta’lim yo’nalishi bo’yicha mutaxassislar tayyorlashi qo’shiladi. Aynan shu sababli, matematika fanining boshqa fanlar bilan mazmunan uyg’un bo’lishiga erishish zaruriyati yuzaga keladi.
O’rta maxsus, kasb-hunar ta’limida matematika fanlarini o’qitishda shaxsga yo’naltirilgan o’qitish metodlari.
Pedogogik-psixologik hamda fanlarni o’qitish metodikalariga bag’ishlangan
ko’plab adabiyotlarda o’quvchining individual xususiyatlarini ochib berishga uning
qiziqishlarini etiborga olgan holda shaxs sifatida shakllanish ishiga yordam
beruvchi yakka tatibda olib boriladigan ta’lim shaklini shaxsga yo’naltirilgan ta’lim deb qaraladi. Ta’lim tarbiya jarayonida qo’llaniladigan barcha usullar shaxsga qaratilganini etirof etgan holda alohida olingan o’quvchiga ta’limiy- tarbiya tasir etish usulini ham shaxsga yo’naltirilgan ta’lim usuli deb qaraymiz. Shaxsga yo’naltirilgan ta’lim asosini tushuntirishni tashkil etib bu tushunchalar farqini B.S.Bibler quyidagicha sharxlaydi: tushuntirish-bitta subekt, monolog; anglash-ikkita subekt bir birini tushunishi, hamkorlik, diolog.
O”rta maxsus ta’lim bosqichiga akademik litsiylardan tashqari kasb hunar kollejlari ham kiradi. Bu o’quv yurtlari matematika ta’limi o’rta maxsus matematik ta’lim strukturasini saqlagan holda asosan ikki maqsadga birinchidan o’quvchilarni fundamental matematik bilimlar bilan qulargaqurollantirish va ikkinchidan ularga matematik bilimlar berish jarayonida kasbiy bilmlarni har tomonlama hamda chuqur o’zlashtirishlarini taminlashga qaratilgan.

22



Xulosa
Matematika ta’limi jarayonida o‘quvchilarda insonparvarlikning shakllanganligi milliy va umuminsoniy qadriyatlarni ustivorligini anglab, matematika fani taraqqiyotida inson tafakkuri munosabatlari uyg‘unlashuvidagi ijodiy bilimlardan o‘z o‘rnida samarali foydalanish bilan belgilanadi.Matematika ta’limini insonparvarlikka yo‘naltirish - bu zamonaviy ta’lim tizimining voqeligidir. Matematika ta’limini insonparvarlikka yo‘naltirish, ta’limning bu sohasini isloh qilishning asosiy tamoyillardan biri bo‘lib, matematika o‘qitish nazariyasi va metodikasida dolzarb muammolaridan biri sanaladi. Matematikadan ta’lim jarayoniga insonparvarlik nuqtai nazaridan yondoshish doimo shaxs istiqbolini belgilashda muhim ahamiyatga ega. Bu sohada gumanitar fanlarning imkoniyatlari cheksiz, chunki o‘quv predmetlarining mazmuni insonparvarlik g‘oyalari bilan sug‘orilgan. Gumanitar fanlarda «ixtisoslashtirish- insonparvarlik-madaniylashtirish» tizimi vujudga kelgan. Bu tizimni mazmunida ta’limning asosiy e’tibori kasbiy-ixtisoslik jihatlariga qaratilgan.
Mazkur mustaqil ishimda tarixiy malu’motlar asosida ta’limni insonparvarlashtirish, innovatsion metodlar asosida ta’lim jarayonini insonparvarlashtirish, umumiy o'rta ta'lim maktablari matematika fanlarini o'qitishda tarixiy materiallardan foydalanish imkoniyatlari, o' rta maxsus, kasb-hunar talimida matematika fanlarini o' qitishda tarixiy materiallardan foydalanish imkoniyatlari, umumiy o'rta ta'lim maktablari matematika fanlarini o’qitishda shaxsga yo’naltirilgan o’qitish metodlar, o'rta maxsus, kasb-hunar ta'limi matematika fanlarini o’qitishda shaxsga yo’naltirilgan o’qitish metodlari tahliliy o’rganib chiqildi.

17

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati

1. 
   O’zbekiston Respublikasi “Ta’lim to’g’risidagi qonuni”. T.: “Sharq” nashriyoti-1997 yil.
   
2. 
   I.A.Karimov “Yuksak ma’naviyat-yengilmas kuch” T.: “Ma’naviyat” nashriyoti 2008 y.
   
3. 
   I.A.Karimov “Barkamol avlod orzusi” T.: “Sharq” nashriyot-matbaa konserni bosh tahririyati- 1998 y.
   
4. 
   I.A.Karimov “Barkamol avlod-O’zbekiston taraqqiyotining poydevori”. T.: “Ma’naviyat” nash. 1998 y.
   
5. 
   O’zbekiston Respublikasi “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”. T.: “ Sharq” nashriyot -1997 y.
   
6. 
   M.X.To’xtaxo’jayeva “Umumiy pedagogika” T.: “Fan” nashriyoti-2006 yil.
   
7. 
   J.Xasanboyev, H.Sariboyev “Pedagogika” o’quv qo’llanma T.: “Fan” nashriyot-2006 yil.
   
8. 
   A.Akmalov “Matematika o’qitishda tarixiy ma’lumotlardan foydalanish” T.: 2005
   
9. 
   “O’zbek tilining izohli lug’ati” T.: “ O’zb. Res. Milliy ensklo” (3,4,5 qismlar).