|
2.3. Boshlang’ich sinfning matematika darslarida didaktik o’yinlardan foydalanish metodikasi
Boshlang’ich sinflarda matematika o’quvchilar uchun qiyin va kam tushunarli fan bo’lib tuyuladi. Shuning uchun bolalar ko’p hollarda qoidalarning ma’nosiga tushunmasdan quruq yod olishga harakat qiladilar, bu esa bilimda mavzularni o’zlashtirishga to’sqinlik qiladi. Keyinchalik o’quvchilar matematika darslariga bo’lgan qiziqishlari ham so’na boshlaydi, natijada o’quvchi uchun matematika darsi eng murakkab fanga aylandi. O’quvchilarning darsda olgan bilimlari ongli ravishda mustaqil fikrlash asosida egallagan bo’lsagina, u ishonchli va mustahkam bo’ladi.
O’qituvchi o’qitish jarayonida o’quvchilarni fikrlariga, izlanuvchanlikka, xulosa chiqarishga va umumlashtirishga undovchi metodik usullarni qo’llash muhim ahamiyatga egadir. Didaktik o’yinlar darsda ishni individuallashtirish har bir o’quvchining kuchiga mos topshiriq berish, ularni qobiliyatini o’stirish imkonini beradi. “Har bir yaxshi o’yinning mehnat kuchi- mehnatni kuchaytirish va fikrlashni o’stirish xususiyati bo’ladi,” - degan buyuk pedagog A.S.Makarenko. Bu esa, o’z navbatida o’quvchilarning fikrlash qobilyatlarini yanada ortishiga, mulohaza yuritishga va o’quvchilarda hisoblash ko’nikmasini shakillantirishga yordam beradi. O’yin jarayonida o’quvchilar dastlab faqat o’yinga qiziqa boshlasa, keyinchalik uni tezda o’yin bilan aloqador material qiziqtira boshlaydi. Endi unda shu mavzuni o’rganish, eslab qolish, o’yinga qatnashish istagi paydo bo’ladi. O’yin o’quvchilar diqqatini osonligicha jalb qilishga ularning eng muhim va murakkab narsalarga voqea va hodisalarga qiziqishlarini uzoq vaqt ushlab qolishga yordam beradi.
O’quvchilarda bunday o’yinlar orqali, o’zaro xamkorlik va raqobat muhiti ham shakillanib boradi. Didaktik o’yinlarni darsga moslashtirib tanlash va o’quvchilarning ma’lum bir o’yindan zerikkanlarini sezgach, uning yangi turlarini qo’llash zarur. Tanlangan o’yin qiziqarli, jumboqlarga boy, o’quvchilarning yoshiga mos, qisqa vaqtga mo’ljallangan bo’lishi kerak . Quyida boshlang’ich sinflarning matematika darslarida qo’llaniladigan didaktik o’yinlardan namunalar keltirib o’tamiz. “Kim zehnli” o’yini O’yin musobaqa tarzida qatorlararo o’tkaziladi.O’qituvchi sonlarni aytadi. Aytilgan sondan oldin yoki keyin kelgan sonlarni esa o’quvchilar aytadilar. “Bilmasvoyning xatolari” ishoralar haqida. O’quvchilar o’n ichida “+”, “-” ishoralari haqidagi bilimlarini mustahkamlab, bilim va malakalarini, mustaqil fikrlash qobiliyatini o’stiradi. Doskaga ifodalar yoziladi. Har bir qatordan bittadan o’quvchi doskaga chiqadi va xatolarni tuzatadi. “ Bu qaysi shakl?” O’yinning maqsadi: Geometrik shakllar bilan tanishtirish. Ularga ta’rif berish malakasini oshirish. Og’zaki nutgini rivojlantirish. Doskaga bir o’quvchi chiqadi. Konvertdagi geometrik shaklni qaysi ekanini ko’rib olib, o’quvchilarga murojaat qiladi. “Qo’limdagi geometrik shaklning nomini toping. Bu shaklning uch tomoni, uchta burchagi bor. Uning tomonlari har xil uzunlikda bo’lishi ham mumkin. O’quvchilar esa bu shakl qaysiligi aytishi va unga tariff berib ketishlari shart bo’ladi. Bu vazifani to’g’ri bajargan jamoa vakili navbati bilan o’yinni boshlab beradi. “Aql charxi” 114 Август 2020 10-қисм Тошкент Bu o’yindan 1-4-sinflarning matematika darslarida foydalanilsa ayni muddao bo’ladi.
O’tilgan mavzuni so’rash davomida, yangi mavzuni tushuntirganda, mustahkamlash bosqichida, “bilimdonlar bellashuvi”da, “10 ichida qo’shish va ayirish”, “Ikki xonali sonlarni qo’shish va ayirish” mavzularini o’tganda “Aql charxi”dan foydalanish mumkin. Xulosa qilib aytganda, matematika darlarida bunday didaktik o’yin o’quvchilarni teran mulohaza yuritishga chorlaydi. Fikrlash qobiliyatini, hisoblash malakalarini o’stirishda uning ahamiyati kattadir. Didaktik o’yinlarning asosiy turlari: intellektual va harakatli hamda aralash o’yinlardan iborat. Bu o’yinlar ishtirokchilarda aqliy, jismoniy, axloqiy, psixologik, estetik, badiiy, tadbirkorlik, mehnat va boshqa ko’nikmalarni rivojlantirishga yordam beradi. Ta’lim- tarbiya jarayonida asosan o’quvchilarda ta’lim olish motivlarini, ularning turli yo’nalishdagi qobiliyat va qiziqishlarini oshiradigan, biror kasbga moyilliklarini ko’rsatadigan didaktik o’yinlar dan foydalaniladi. Didaktik o’yinlar nazariy, amaliy, jismoniy, rolli, ishchanlik va boshqa yo’nalishlar bo’yicha turlarga ajratiladi.
Didaktik o’yinlardan foydalanishda o’quvchilarning yoshiga mos o’yin toppish juda muhim hisoblanadi. Chunki o’yin orqali berilayotgan topshiriq, o’quvchi yoshiga mos kelishi kerak. Didaktik o’yinlardan amalda foydalanish orqali boshqa usullar yordamida erishish qiyin bo’lgan ta’lim - tarbiyaviy maqsadlarni amalga oshirish ko’zda tutiladi. Turli o’quv fanlariga oid didaktik o’yinlar mavjud bo’lib, ular shu fanlarni sifatli o’rgatish maqsadlariga xizmat qiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
