Mavzu: Massivlar bilan ishlash. Bir va ikki o’lchovli massivlar. C++ algoritmik tilining grafik imkoniyatlari

 

Tayanch so‘z va iboralar: regulyar, berilganlar, massiv, bir o’lchovli, ko’p 

o’lchovli, massiv uzunligi, static, dinamik, element, index, qator, ustun, 

Nuqta, to’gri chiziq, ko’p burchak, yoylar, grafika.  

 

Berilganlar massivi 

 

Xotirada ketma-ket (regulyar) joylashgan bir xil turdagi qiymatlarga massiv 

deyiladi.  

 

Massiv  –  bu  fiksirlangan  miqdordagi  ayrim  qiymatlarning  (massiv 

elementlarining) tartiblangan majmuasidir.  

 

Odatda massivlar katta xajmdagi, lekin cheklangan miqdorda va tartiblangan 

qiymatlarni qayta ishlash bilan bog’liq masalalarni yechishda yuzaga keladi. Faraz 

qilaylik,  talabalar  guruhining  reyting  ballari  bilan  ishlash  (reytingni  aniqlash, 

tartiblash, saralash va x.k.) masalasi berilgan bo’lsin. Ushbu masalani hal etishda 

berilganlar (reyting ballari)ning tartiblangan ketma-ketligi zarur bo’ladi. Bu yerda 

“tartiblangan”  deganda  ketma-ketlikning  har  bir  qiymati  o’z  o’rniga  ega  bo’lishi 

nazarda tutiladi. 

 

Berilganlar ketma-ketligini ikki hil usulda hosil qilish mumkin.  

 

Birinchi  usul  -  har  bir  talaba  reytingi  uchun  alohida  qiymat  aniqlash: 

reyting1 … reytingN; 

 

Ikkinchi usul – berilganlar ketma-ketligini yagona nom bilan aniqlab, uning 

qiymatlariga  murojaatni  shu  qiymatlarning  ketma-ketlikda  joylashgan  o’rnining 

nomeri (indeksi) orqali amalga oshirishdir. 

 

Demak,  massiv  –  bu  fiksirlangan  miqdordagi  ayrim  qiymatlarning 

tartiblangan majmuasidir. Barcha elementlar bir hil turda bo’lishi kerak va bu tur 

element turi yoki massiv uchun tayanch tur deb nomlanadi.  

 

Massivning  har  bir  elementiga  massiv  nomi  hamda  kvadrat  qavs  ichiga 

olingan  element  sektori  deb  nomlanuvchi  indeksni  ko’rsatish  orqali  murojaat 

qilinadi. 

[] 

---

 

Bu  ko’rinishga  hususiy  o’zgaruvchi  deyiladi,  chunki  uning  qiymati 

massivning  alohida  elementidir.  Massiv  ementlarini  uning  tartib  raqami  (yoki 

oddiy raqam) orqali belgilash indeksli o’zgaruvchilar deyiladi.  

 

Massiv  indeksi  sifatida  butun  son  qo’llaniladi.  Umuman  olganda  massiv 

indeksi  sifatida  butun  son  qiymatini  qabul  qiladigan  ixtiyoriy  ifoda  qo’llanishi 

mumkin.  Ifoda  sifatida  o’zgaruvchini  olish  ham  mumkin.  Bunda  o’zgaruvchi 

qiymati  o’zgarishi  bilan  murojaat  qilinayotgan  massiv  elementini  aniqlovchi 

indeks  ham  o’zgaradi.  Demak  dasturdagi  bitta  indeksli  o’zgaruvchi  orqali 

massivning barcha elementlarini belgilash mumkin.