|
1.jadval.
“Tablitsa” predmet sohasining ob`yektlari
№
|
Ob`yektlar
|
1
|
id
|
2
|
Familiya
|
3
|
Ismi
|
4
|
Data
|
5
|
kurs
|
6
|
Telefon
|
Ob`yektlar jadvali.
ID
|
Familiya
|
Ismi
|
Data
|
kurs
|
Telefon
|
1
|
Sadullaev
|
Ixtiyor
|
1999-01-10
|
3
|
939201112
|
2
|
Samandarov
|
Jasur
|
1999-02-02
|
4
|
939201665
|
3
|
Madaminov
|
Siraj
|
1995-02-05
|
4
|
939201995
|
4
|
Samandarova
|
Madina
|
1997-02-25
|
4
|
934866799
|
5
|
Baymuratova
|
Sarbinaz
|
1996-02-13
|
3
|
932001996
|
|
|
|
|
|
|
Bu ob`yekt “id” atributi orqali mahsulot turi ob`yektiga bog`lanadi va boshqa bir ob`yektga “ID” atributi orqali bog`lanishi mumkin.
2.Jadval.
SQL yordamida ma`lumotlar bazasini yaratish va ma`lumotlarga ishlov berish.
Ishdan maqsad: predmet soha ma`lumotlar bazasini so`rovlar orqali yaratishni va so`rovlar orqali oddiy jarayonlarni bajarishni o`rganish, hamda ko`nikmaga ega bo`lish.
SQLda so'rovlar orqali ma'lumotlar omboriga ma'lumotlar kiritish, ularni o'zgartirish yoki o'chirish mumkin. Bularning barisi quyidagi komandalar orqali amalga oshiriladi:
- SELECT : ombordan ma'lumotlarni chaqiradi;
- DELETE : omborgi ma'lumotlarni o'chiradi;
- INSERT : omborga ma'lumotlarni kiritadi;
- REPLACE : agar omborga shunaqa yozuv bo'lsa uni yangilaydi, aks holda qo'shib qo'yadi;
- UPDATE : ombordagi ma'lumotni o'zgartiradi.
SQL ning boshqa komandalari ma'lumotlar omborini strukturasini tashkil qilishda ishlatiladi, ya'ni ular ma'lumotlar bilan ishlamaydi.
- CREATE : ma'umotlar ombori, jadval yoki indeks yaratadi;
- ALTER : jadval strukturasini o'zgartiradi;
- DROP : ma'lumotlar omborini yoki jadvalni o'chiradi.
Endi har bir komanda strukturasi ko`rib chiqamiz.
CREATE TABLE `Mahsulotlar` (
` id` INT(10)
`Familiyasi` VARCHAR(30),
`Ismi ` VARCHAR(30) ,
`Data ` DATE,
`kurs ` INT(10)
`Telefon ` INT(30);
INSERT INTO `Tablitsa` (`id`,`Familiyasi`,`Ismi`,`Data`,`kurs`,`Telefon`)
VALUES (`1` ,`Sadulaev`, `ixtiyor`, `199-01-10 ` ,`3`,`399201112`);
Yaratilgan “Tablitsa ” obyektining barcha ustunlariga ma`lumot kiritiladi. Etibor bergan bo`lsangiz “ID” ustuniga ma`lumot kiritilmadi. Chunki u ustun yaratilayotganda AUTO_INCREMENT ishlatilgan. Shuning uchun ma`lumot avtomatik tarzda kiritiladi
DELETE * FROM Mahsulotlar WHERE ID=2;
“Tablitsa” ob`yektidan id ustuniga “2” bo`lgan satr o`chiriladi.
SELECT * FROM Tablitsa ;
“Tablitsa” ob`yektidagi barcha ma`lumotlar chiqariladi. (*) o`rniga bironta atribut yozilsa o`sha atribut ma`lumotlari chiqariladi.
MySQL konfiguratsiyasi va uni boshqarish
Ishdan maqsad: MySQL ma’lumotlar bazasini hosil qilishni o’rganish va ko`nikmaga ega bo`lish.
Uslubiy ko`rsatma: MySQL (oʻqilish „May es kyu el“). Relyatsional maʼlumotlar bazasini boshqarish sistemasi. Turli operatsion sistemalarda qoʻllanishga moslashtirilgan Open-Source-mahsulot boʻlib, koʻpchilik dinamik web-sahifalar uchun asos hisoblanadi. MySQL Shvetsiyadagi MySQL AB firmasi tomonida yaratilgan boʻlib, 2008-yilning fevralida Sun Microsystems tomonida sotib olingan. Endlikda dastur kodini yaratishda ushbu firma javobgar. MySQL Server ochiq, yani tekin dasturiy taʼminot boʻlib, General Public License himoyasidadir. MySQL AB/Sun firmasi dastur kodiga mualliflik huquqiga egaligi sababli, ushbu dasturiy taʼminotning kommerzial turi ham bor.MySQL nomining kelib chiqishi aniq emas. 1996-yildan beri koʻplab biblioteka va tool (vosita)lar nomi oldida My prefiksi qoʻyila boshlangan. Baʼzi maʼlumotlarga koʻra esa firmani tashkil qilganlardan biri hisoblanuvchi Monty Wideniusning qizi ismidan va SQL, yaʼni Structured Query Language (Strukturaviy soʻrovlar tili) birikmasidan tashkil topgan. Unix, MacOS X va Linixdan tashqari, MySQL Windows, OS/2 va i5/OS (avvalgi OS/400) uchun ham moslashtirilgan.Windows uchun esa baʼzida ayrim cheklanishlar uchraydi. MySQl koʻpincha web-servis uchun maʼlumotlarni saqlashda qoʻllaniladi, webserver Apache va PHP bilan birgalikda ishlatiladi. MySQL hozirda 6.000.000 dan ortiq foydalanuvchilar va kuniga 35.000 dan ortiq download qilinadigan dunyonig eng mashhur maʼlumotlarni boshqarish sistemasidir.
MySQL ga yangi foydalanuvchi qo'shish
“Добавить пользаватела” ni ustiga bosamiz.
Yangi Ma’lumotlar bazasiz turamiz uning nomi Baza2 boladi va ok bosamiz
Shundan keyin bizga yangi foydalanuvchi qo'shilganligi haqida oyna ko'rinadi.
MySQL da jadval hosil qilish
Yondagi rasmdagi ko’rsatilgan kabi o’zimiz hosil qilgan yangi foydalanuvchi nomi ostidagi ma’lumot bazasi ustiga sichqonchani bosamiz. Shundan keyin quyidagi kabi oyna ochiladi.
Jadval nomini va ustunlar sonini ko’rsatib pastki burchakdagi “OK” tigmasini bosamiz. Menda jadval nomi “jadval_1”, ustunlar soni esa 6 ta.
Jadvalni rasmdagi kabi toldirganimizdan so’ng “Сохранить” tugmasini bosamiz.
id qatori uchun “Индекс” ni qimati bo’lishi kerak.
A_I ga qo’yamiz, shunda id qator avtomatik tarzda raqamlanadi.
Endi esa “Вставить” bo'limiga kirib jadvalimizga ma'lumotlar qo'shamiz:
Ma'lumotlarni kiritib bo'lganimizdan so'ng “OK” tugmasini bosamiz va bizda SQL so'rovlarini ko'rsatuvchi oyna paydo bo'ladi.Shundan keyin “Обзор” bo'limiga o'tib hosil qilgan jadvallarimizni ko'rishimiz mumkin.
qilgan jadvalimizda “o'chirish”, “o'zgartirish”, “qo'shish” kabi bir necha tahrirlash ishlarini bajarishimiz mumkin.
Jadvallar ustida so’rovlar. (SELECT, INSERT)
Ishdan maqsad: Select, insert lardan foydalanib oddiy so’rovlarni MySQL da yozishni o`rganish.
Uslubiy ko`rsatma: SQL (Structured Query Language) tili strukturalashgan so`rov tili deyilib, u ma’lumotlar bazasi bilan a’loqa o`rnatish uchun xizmat qiladi.
SQL tili 70 yillar oxirida IBM firmasi tomonidan Sytem r nomli ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimining tajribaviy loyihasini ishlab chiqish doirasida yaratildi. Keyinchalik IBM firmasi tomonidan Sytem r ga yaqin bo`lgan yana ikkita sistema - SQLG’DS i DB2 sistemalari ishlab chiqildi. Bu tilning xalqoro standarti 1986 yili ishlab chiqildi va u 1989 yilga kelib yanada kengaytirildi, lekin uning to`liq xalqaro standarti 1992 yil qabul qilindi. 1995 yilga kelib SQL92 standarti yangi komponentalar bilan to`ldirildi. Birinchi bo`lib SQL dan foydalanish Oracle MBBTda ishlatildi. Hozirgi kunda ko`pgina ishlab chiqilgan relyatsion ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimlari (MBBT) SQL92 standartini ishlatmoqda. Hozirgi kunda bu standart ham kengaytirilib SQL:2003, SQL:1999 - standartlari ishlatilmoqda. Bu standart tillari ancha murakkab bo`lib, u «asosiy» (entry), «oralik» (intermediate) va «tulik» (full) pogonalariga bo`linadi.SQL quyidagi komponentalarni o`z ichiga oladi: -adminstrativ ma’lumotlar vositasi; -tranzaksiyalar balan boshqarish vositasi; -DLL (Data Definition Language) ma’lumotlarni aniqlash tili; -DML (Data Manipulation Language) ma’lumotlar ustida manipulyatsiya qilish (murakkab harakatlar bajarish) tili; -DQL (Data Query Language) ma’lumotlar bazasiga so`rovlar tili. Adminstrativ ma’lumotlar - ma’lumotlar bazasini yaratish, unga kirishga ruxsat berish va parollarni o`zgartirishda kerak bo`ladi. Tranzaksiya - bu ma’lumotlar bilan monipulyatsiya qilib ketma-ket operatsiyalar yordamida MBBTga ta’sir etishdir. Tranzaksiya yoki to`liq bajariladi va ma’lumotlar bazasini bir butun holatdan ikkinchi bir butun holatga o`tkazadi, yoki agar ma’lum sababga ko`ra tranzaksiyaning biror holati bajarilmaydigan bo`lsa yoki sistemada biror xatolik yuz bersa, ma’lumotlar bazasi boshlang`ich holatiga qaytadi. Ma’lumotlarni aniqlash tili - ma’lumotlar bazasi jadvalini tuzish, o`zgartirish yoki o`chirish, indeks tashkil qilish (ma’lumotlarni tez izlab topish vositasi), har xil foydalanuvchilar bilan ishni tashkil qilish va boshqa kabilarni amalga oshiradi. Ma’lumotlar ustida manipulyatsiya qilish tili – ma’lumotlar bazasiga yozuvni qo`shish, o`chirish yoki yangilash imkonini beradi. So`rovlar tili - foydalanuvchi tamonidan berilgan kriteriyalar asosida kerakli ma’lumotlarni ma’lumotlar bazasidan tanlab olishni tashkil etib beradi. SQL- bu relyatsion bazalardagi ma’lumotlarni shakillantirish va ularni qo`llab- quvvatlash uchun maxsus yaratilgan tildir. SQL umum yo`nalishga mo`ljallangan dasturiy til emas, lekin ayrim kuchli vositalar uning tarkibida mujassamlashgan.
Ushbu amaliy ishda MySQL da “polka” nomli jadval hosil qilamiz. Select, insert, update va delete operatorlari bilan ishlashni o’rganamiz.
Avval SQL so’rovi orqali ma’lumotlar bazasini hosil qilib olamiz:
Insert Operator :
Select Operator:
Bu yerda biz where yordamshi sozdan foydalanip select operatorin qoladik. Tablitsa jadvalidan S harifdan boslangan familiyalarni saralayapmiz
Natija:
Do'stlaringiz bilan baham: | 
