Mavzu: Maktabgacha yoshdagi bolalar bilan lug‘at ishini olib

  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

28 

 

2.5.Lug‘at boyligini oshirish 

Bolalarning so‘z boyligini oshirish, asosan, maxsus tizimdagi 

mashg‘ulotlar jarayonida amalga oshiriladi. Ikki yil mobaynida 

bolalar jami 500 ga yaqin so‘zni o‘zlashtiradilar. Bu so‘zlar 

amaliy zaruriyat, nutqda takrorlanish, ehtiyoj, qiziqish va 

muloqot mavzulariga mos ravishda tanlangan. Ushbu so‘zlar 

mavzular bo‘yicha quyidagicha taqsimlanadi: birinchi o‘quv 

yilida – “Tanishuv”, “O‘yinchoqlar bilan harakat”, 

“O‘yinchoqlar”, “Bosh kiyim va poyabzal”, “Oila”, “Ranglar”, 

“Hayvonlar va parrandalar”, “Birdan o‘ngacha sanoq”, “Meva 

va sabzavotlar”, “Idishlar”, “Oziq-ovqatlar”; ikkinchi o‘quv 

yilida – “Tana qismlari”, “Bizning uy”, “Mening kun tartibim”, 

“O‘ndan yigirmagacha sanoq”, “Maktab”, “Bizning shahar” 

(qishloq), “Yil fasllari”, “Bayramlar”, “Bizning vatan” 

mavzulari bo‘yicha so‘z va iboralarni o‘zlashtiradilar. 

Birinchi o‘quv yilidagi mavzular bo‘yicha 250 tacha so‘z, 

ikkinchi yilda ham shuncha so‘zni o‘zlashtirishlari 

mo‘ljallangan. Maktabgacha yoshdagi bolalarni ikkinchi tilga 

o‘rgatishda har bir mashg‘ulotda o‘rta hisobda to‘rtta yangi so‘z 

bilan tanishtiriladi. Bu miqdor turli omillar tufayli o‘zgarishi 

mumkin. Avvalo, so‘zlarni esda saqlab qolishni tashkil etish 

metodikasi hamda o‘rganilayotgan yangi so‘zlarning ma’no 

jihatdan o‘zaro farqlarini o‘zlashtirish zarur. 

---

29 

 

Yangi so‘zlar ustida ish olib borish bir necha bosqichdan iborat: 

yangi so‘zlarni lug‘at tarkibiga kiritish; ularni faollashtirish; 

qancha so‘zlarning o‘zlashtirilganini aniqlash; bog‘lanishli 

nutqda ishlata olish; turli nutq qurilmalarida so‘zlarning 

qo‘llanishini faollashtirish. Yangi so‘zlar ko‘rgazmali qurollar, 

atrofdagi aniq predmetlar, buyumlar, suratlardan keng 

foydalanish asosida o‘rgatiladi. Ularni namoyish qilish 

jarayonida nomlari bir necha marta aniq qilib aytiladi. 

O‘qituvchidan so‘ng bolalar ham ikkiuch marta qaytaradilar. 

Shunday qilib, o‘zga tildagi yangi so‘zni eshitib qaytarish bilan 

birga shu so‘z orqali ifodalangan narsabuyumni ko‘radilar. Bola 

narsa-buyum bilan uning nomi orasidagi bog‘lanishni aniqlaydi. 

Ko‘rgazmali qurollar yordamida o‘zlashtirib bo‘lmaydigan 

so‘zlar (