|
II Bob. Maktabgacha yoshdagi bolalarga aqliy tarbiya va ta’lim metodlari
2.1 Maktabgacha yoshdagi bolalarga ta’lim berishning o‘ziga xosligi
Ta’lim – maktabgacha yoshdagi bolaning bilish qobiliyatlarining muntazam – rejali ravishda rivojlantirib borish, bolalar bog‘chasi tarbiya dasturida belgilangan eng oddiy bilimlar sistemasi bilan qurollantirish, malaka va ko‘nikmalarni shakllantirishdan iborat. Maktabgacha tarbiya yoshdagi bolalarga aqliy tarbiya berishda ta’lim etakchi rol o‘ynaydi. CHunki u ta’lim jarayonida aqliy tarbiyaga doir hamma masalalar hal etiladi. Ta’lim – bolalarga izchillik bilan bilim berishni, bu bilimlarni aniqlash va sistemalashtirishni, bilish jarayonlarini, tafakkur faolligini rivojlantirishni nazarda tutadi.
Ta’lim kuzatuvchanlik, qiziquvchanlik va aqlning singchkovlik, ziyraklik, tanqidiylik kabi sifatlarni rivojlantirishga yordam beradi. Ta’lim jismoniy, estetik va mehnat tarbiyasini muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun ham zarurdir. Bog‘chada bolalarga madaniy – gigienik ko‘nikmalar, asosiy xarakatlar o‘rgatiladi, ular madaniy ahloqiy qoidalarini o‘zlashtirib oladilar.
Ta’lim jarayonida bolalarda o‘quv faoliyatlari asoslari hosil qilinadi, ularni maktabda muvaffaqiyatli o‘qish uchun muhim shart-sharoitlar yaratiladi.
Ta’limni ikki yo‘l bilan amalga oshirish muvofiqdir:
Birinchi yo‘l - bolalarni bilim, malaka, ko‘nikmalarni kattalar bilan o‘zaro munosabatda bo‘lishi orqali egallab borishidir. Bu muomala mehnat faoliyati vash u kabilar bilan belgilanadi.
Ikkinchi yo‘li – maxsus tayyorgarligi bor kishilarning maxsus o‘quv muassasalarida bolalarni kerakli bilim, malaka, ko‘nikmalardan rejali ravishda xabardor bo‘lib borishidir. Bunday yo‘l bilan ta’lim berishdan maqsad yosh avlodni zamonaviy ishlab chiqarishda, jamiyatning ijtimoiy-siyosiy, madaniy hayotida faol qatnashtirish uchun zarur bo‘lgan Fan yutuqlari bilan tanishtirishdir.
2.2 Aqliy tarbiya va ta’lim metodlari
Bolalarga ta’lim berish jarayonida tarbiyachi har xil metodlardan, usullardan foydalanish:
Ko‘rgazmali
|
Og‘zaki
|
Amaliy
|
O‘yin metodlari
|
Kuzatish
|
Tushunish
|
Mashq
|
Didaktik o‘yinlar
|
Ko‘rsatish
|
O‘ikoya qilish
|
Mustaqil ish
|
O‘arakatli o‘yinlar
|
TV dan foydalanish.
|
So‘zlab berish
|
Oddiy tajriba
|
Mashqli o‘yinlar
|
|
o‘qib berish
|
|
Insenirovkalar
|
|
Suhbat
|
|
|
Kuzatish metodi: Bolalarni tevarak atrof bilan tanishtirish imkonini beradi. Bunda bolalar ko‘rish, eshitish, sezish idroklari orqali bilimlarni egallash imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Bu esa asosan yangi bilim berishda qo‘llaniladi.
Kuzatish – bolalarning narsa, voqealarning ma’lum maqsadi bilan rejali idrok etishidir. Kuzatish metodi ma’lum ob’ektlarni kuzatishda etakchi o‘rinni egallaydi.
Namoyish etish metodi: Bu metod tarbiyachi bolalarga narsani o‘zini yoki tasvirini ko‘rsatadi. Bu bevosita ko‘rib bo‘lmaydigan narsalar (boshqa tabiy zonadagi hayvonlar, o‘simliklar, kishilar hayoti bilan) qo‘llaniladi.
O‘ikoya qilib berish - materialni aniq, obrazli, ta’sirchan bayon qilish.O‘rta guruhdan boshlab badiiy asarlarni ifodali o‘qib berish.
Suhbat metodi: 3-4 yoshli bolalar bilan o‘tkazilmaydi. 4-5 yoshli bolalar bilan ham qisqa suhbat o‘tkaziladi. 6 yoshdani boshlab suhbat mustaqil mashg‘ulot sifatida o‘tkaziladi.
Bola hayotida rivojlanishning juda muhim bosqichi erta va maktabgacha yoshdagi yosh. Ayniqsa, tezkor bolalar maktabga rivojlanmoqda, chunki ko'pchilik birinchi 6-7 yil umr ko'radi! U tomosha qilishni va tinglashni, narsalarga olib borishni, turishga, turishni, yurishni, sayr qilishni va hokazon qilishni o'rganishni o'rgandi. U o'nlab ko'nikmalar va ko'nikmalar, u bu safarda yuboradi - vilkalar, qoshiq, qoshiq, passel, qalam va boshqalar. Uning juda ko'p sonli bilimlar tabiat hodisalari xotirasi, tuyalar, o'tmishdagi va hozirgi zamondagi odamning hayoti haqida juda boyitilgan. Xulq-atvor qoidalari bilan tanishish, bo'shliq va vaqt, raqam va harakatni tan oladi. Bolalar maktabiga sotib olingan barcha yutuqlar ro'yxati keltirib bo'lmaydi, chunki talaba besh yillik o'qishda bolaga kirish uchun juda ko'p bilim bermaydi bolalar bog'ioilada maktab yoshi.
Rivojlanish uchun, ta'lim sharoitlari, bolaga va yaxshi va foydali, qolgan ijobiy tasvirlarni xotirada o'rgatish kerak.
Bolalar uchun juda qadrlidir. Agar bola o'ynamasa, u tez va yaxshilanishi mumkin emas. O'yin davomida uch yoshdan katta bo'lgan bolalar, ularni atrofdagi odamlar hayotini aks ettiradi. Agar biz bolalarning o'yinlariga nazar tashlasak, biz ularning o'yin munosabatlarida, g'amxo'rlik qilishda, kattalar va ular hayotda tomosha qiladigan narsalarni ko'ramiz.
Barcha bolalar tomosha qilmoqdalar, ular o'yinlarida tiklanadilar, belgilar va xatti-harakatlarni ixtiyoriy ravishda tuzatadilar. 5-7 yoshdagi o'yinlar boy va yanada xilma-xildir, bu erda hamma ma'lum bir rolni, ma'lum bir rolni oladi. O'yinni joylashtirish paytida ular bir-birlaridan ko'p narsani bilishadi, ular o'zlarining qarashlari bilan belgilanadi. O'yin xayoliy, fikrlash, insonning eng yuqori tuyg'ulari, oqilona iroda.
O'ynash, ular barcha "maydoncha" ni amalga oshiradilar, lekin haqiqiy yashaydilar. Bu 3-6 yil bolalarning ijodiy o'yinining muhimligi. Uning xayolotini ko'rsatib, ular kattalar yashaydigan ajoyib hayotni yaratadilar. Bu hayotda juda noaniq, shuning uchun u yanada qiziqarli, jozibali, yanada jozibali ko'rinadi. Bolalar uchun bunday o'yin - ijod, eng sevimli faoliyat, ular uchun u ajralmas va hech qachon zerikmaydi.
O'yin bolalar mustaqilligini rivojlantirish yo'lidir, bolalar ijodiyotini rivojlantirishga, jamoada hayotni o'rgatadi.
Nutq bola rivojida muhim ahamiyatga ega, uning rivojlanishi atrofdagi bolalarning bilimi, atrofdagi dunyoni bilishning eng muhim vositasidir. Bolalar nutqining pokligi, so'zlardan to'g'ri foydalanish va kattalardagi jumlalarni qurish kerak.
Bundan tashqari, qo'llarning rivojlanishiga, ya'ni chizma, yopishtirish, smearing va boshqalarga dars berish juda muhimdir. Maktabgacha yoshdagi bolani rivojlantirishda turli xil o'yinlar va darslar, mashg'ulot va ijodiy. Boladan, agar u foyda keltirgan bola bolalik sog'liqni o'tkazdi, agar u kattalar bilan muloqot qilishning asosiy qoidalarini o'rgansa.
Do'stlaringiz bilan baham: |
