Mavzu: maktabgacha ta'lim davrida yosh davrlarning o'ziga xos xususiyatlari. Reja: Kirish I bob. Maktabgacha ta'lim davrida yosh davrlarning òziga xos xususiyatlarining nazariy asoslari

Integrallashgan guruh - soni 15 nafardan kam, biroq 20 nafardan ortiq bo'lmagan 3 yoshdan 7 yoshgacha bo'lgan bolalar uchun bolalarni jamiyatga moslashtirish, rivojlanishida ruhiy nuqsoni bo'lgan bolalarga muntazam ravishda psixologik-tibbiy-pedagogik yordam ko'rsatish, ularga ta’lim- tarbiya berish, ota-onalarni konsultativ-metodik qo'llab- quvvatlash maqsadida tashkil etiladi. Ushbu guruhda sog'lom bolalar bilan birgalikda uch nafardan ortiq bo'lmagan «ruhiy rivojlanishi sust» tashxisli bolalar ham yakka tartibdagi reja bo'yicha ta'lim oladi;


2.2 Katta va maktabga tayyorlov guruhlari rivojlanishining ahamiyati
O'rta maktabgacha yoshda tengdoshlarning aloqalari juda muhimdir. Agar ilgari bolada etarlicha o'yinchoqlar va ota-onalar bilan aloqa mavjud bo'lsa, endi u boshqa bolalar bilan o'zaro aloqaga muhtoj. Tengdoshlarni tan olish va hurmat qilishga bo'lgan ehtiyoj ortib bormoqda. Muloqot, qoida tariqasida, boshqa faoliyat turlari bilan chambarchas bog'liq (o'yin, birgalikdagi ish). Birinchi do'stlar bola kim bilan xohlasa, ular bilan muloqotda bo'lishadi.
Bolalar guruhida raqobat va birinchi etakchilar paydo bo'lishni boshlaydi. Tengdoshlar bilan muloqot odatda vaziyatga bog'liq. Boshqa tomondan, kattalar bilan o'zaro munosabatlar muayyan vaziyatdan tashqariga chiqadi va ko'proq chalg'itadi. Bola ota-onani bitmas-tuganmas va nufuzli yangi ma'lumot manbai deb biladi, shuning uchun ularga turli xil savollar beradi. Aynan shu davrda maktabgacha yoshdagi bolalar rag'batlantirishga alohida ehtiyoj sezadilar va sharhlardan xafa bo'lishadi va agar ularning harakatlari sezilmasa. Ba'zida kattalar oila a'zolari 4-5 yoshdagi bolalarning ushbu yosh xususiyatlarini sezmaydilar. Maktabgacha tarbiya muassasasi tarbiyachilari va psixologlari tomonidan tuzilgan ota-onalar uchun eslatma bola bilan muloqotni to'g'ri va samarali tashkil etishga yordam beradi.
Hissiy xususiyatlar
Ushbu yoshda hissiyotlar sohasining sezilarli rivojlanishi mavjud. Bu birinchi xushyoqish va mehr-muhabbat, chuqur va mazmunli tuyg'ular vaqti. Bola o'ziga yaqin bo'lgan kattalarning ruhiy holatini tushunishi mumkin, hamdard bo'lishni o'rganadi.
Bolalar maqtovga ham, sharhlarga ham juda ta'sirchan munosabatda bo'lishadi, ular juda sezgir va zaif bo'lib qolishadi. 5 yoshga kelib, bola jinsi va jinsi masalalariga qiziqishni boshlaydi.
Yuqorida aytib o'tganimizdek, bu asrning ajralib turadigan xususiyatlaridan biri bu yorqin hayol, tasavvurdir. Shuni yodda tutish kerakki, bu turli xil qo'rquvlarni keltirib chiqarishi mumkin. Bola ertak qahramoni yoki xayoliy yirtqich hayvonlardan qo'rqishi mumkin. Ota-onalar ortiqcha tashvishlanishiga hojat yo'q: bu muammo emas, faqat 4-5 yoshdagi bolalarning yosh xususiyatlari.
Psixologiya bunday qo'rquv bilan kurashishning ko'plab usullarini biladi, ammo bu vaqtinchalik qiyinchiliklar, agar ota-onalar ularga e'tibor qaratmasa yoki ularni bolaga qarshi ta'lim maqsadida ishlatmasa, vaqt o'tishi bilan o'tib ketishini unutmaslik kerak.
4-5 yoshli bolalarni o'qitish
Maktabgacha tarbiya muassasalari xodimlari o'qitishda 4-5 yoshdagi bolalarning psixologik va yosh xususiyatlarini hisobga olishadi. Hozirda qo'llanilayotgan "Tug'ilgandan maktabgacha" dasturiga ko'ra, shaxsni shakllantirish va har tomonlama rivojlantirishga alohida e'tibor qaratilmoqda.
Shu bilan birga, bolalar bilan tematik darslar o'tkaziladi, ular jamoada, uyda va jamoat joylarida o'zini tutish qoidalarini tushuntiradi, xavfsizlik asoslari, nutq rivojlanadi, gigiena ko'nikmalari takomillashtiriladi va hokazo. Bunday holda, ta'lim jarayoni o'yin asosida amalga oshiriladi. Shunday qilib, o'qituvchilar 4-5 yoshdagi bolalarning yosh xususiyatlarini hisobga olgan holda bolani yangi tushuncha va qoidalar bilan tanishish uchun qulay va jozibali faoliyat turi bilan tanishtiradilar. Yo'l harakati qoidalariga ko'ra, masalan, o'yin darslari o'tkazilishi mumkin, bu erda yo'l harakati qoidalari she'riy shaklda berilgan, oson tushuniladi va yodlanadi. Shuningdek, ushbu yoshda bolaning dunyoqarashi va uning atrofidagi dunyo haqidagi bilimlarini kengaytirish kerak.
Tarbiya
Ushbu yoshdagi bolalarni tarbiyalash haqida gapirganda, ushbu bosqichda xarakterning sezilarli darajada o'zgarishini esga olish kerak. Uch yillik inqiroz xavfsiz o'tmoqda va bola oldingisiga qaraganda ancha itoatkor va itoatkor bo'ladi. Aynan shu vaqtda bolalar ota-onalari bilan to'liq muloqotga muhtoj. Qat'iy aytganda, bu ta'limning asosidir. Hozir kattalarning asosiy vazifasi iloji boricha batafsilroq tushuntirish va namuna bilan ko'rsatishdir. Bola shimgich kabi hamma narsani yutadi, kashfiyotchining qiziqishi bilan u yangi bilimlarga intiladi. Ota-onalar ko'plab savollarni diqqat bilan tinglashlari va ularga javob berishlari kerak, chunki oilada bolalar atrofdagi dunyo va undagi o'rni to'g'risida birinchi ma'lumotga ega bo'lishadi.
Endi axloqiy fazilatlarni qo'yish, bolada mehr-oqibat, xushmuomalalik, javobgarlik, mas'uliyat, mehnatga muhabbatni rivojlantirish zarur. Ushbu bosqichda bolaning birinchi do'stlari bor, shuning uchun tengdoshlari bilan qanday aloqa qilishni o'rgatish juda muhimdir: taslim bo'lish, ularning manfaatlarini himoya qilish, o'rtoqlashish.
Maktabgacha ta'limning o'rni
Ta'kidlash joizki, tarbiyada eng yaxshi muvaffaqiyatga oila va maktabgacha tarbiya muassasasi o'rtasidagi yaqin va ishonchli hamkorlikda erishish mumkin, chunki bolalar bog'chasi xodimlari 4-5 yoshdagi bolalarning yosh xususiyatlarini hisobga olishadi. Ota-onalarga maslahat berish - bu o'zaro munosabatlarning usullaridan biridir. Voyaga etgan oila a'zolari bolasini yaxshiroq tushunish uchun kamida psixologiya bo'yicha minimal tayyorgarlikka ega bo'lishlari kerak. 4-5 yoshdagi bolalarning yosh xususiyatlarini tavsiflashning yana bir usuli - bu ota-onalar uchrashuvlari. Unda tarbiyachilar va bolalar psixologi katta yoshli oila a'zolari bilan birgalikda ta'limning asosiy tamoyillarini bayon qilishlari va barcha qiziqarli va bahsli masalalarni muhokama qilishlari mumkin.
Oila eng muhimi
Amaliy bolalar psixologlarining fikriga ko'ra, oila bola shaxsini rivojlantirishda hal qiluvchi rol o'ynaydi. Ota-onalar o'rtasidagi munosabatlar o'sayotgan chaqaloqni ko'radigan birinchi narsa, bu uning yagona haqiqiy deb hisoblagan standartidir. Shu sababli, bolaning kattalar oldida munosib namunasi bo'lishi juda muhimdir.
Ota-onalar esda tutishlari kerakki, maktabgacha yoshda mehr-oqibat, adolat, rostgo'ylik kabi fazilatlar rivojlanadi, hayotiy qadriyatlar va ideallar qo'yiladi. Shuning uchun 4-5 yoshdagi bolalarning yosh xususiyatlarini hisobga olish juda muhimdir. Shaxsiy xarakter xususiyatlarini rivojlantirishga ko'maklashish, shuningdek, maktabgacha yoshdagi bolaning jinsiga va oiladagi kattalarning rollariga mos ravishda amalga oshirilishi kerak. Demak, ona bolani umumiy til topishga, murosaga kelishga, unga mehr, g'amxo'rlik va muhabbatni undan izlashga o'rgatadi. Ota - tartib, himoya shaxsidir, u kuchli va maqsadli bo'lishga yordam beradigan hayotning birinchi o'qituvchisi. Oiladagi munosabatlar bola tarbiyasi va uning keyingi hayotiga ta'sir qiluvchi eng muhim omil hisoblanadi.
Imtiyozlardan foydalanuvchi bolalarning ota-onalari imtiyoz berilishi uchun asos bo'ladigan hujjatlarni qabul komissiyasiga taqdim etadilar. Davlat maktabgacha ta'lim tashkilotlarining mudirlari tomonidan davlat maktabgacha ta'lim tashkilotidagi mavjud bo'sh o'rinlar haqida qabul komissiyasiga har oyning birinchi sanasidan kechikmay yozma ma'lumot kiritiladi. Bo'sh o'rinlar haqidagi ma'lumot davlat maktabgacha ta'lim tashkilotining mudirlari tomonidan imzolanadi va ularning to'g'riligi va o'z muddatida kiritilishi uchun davlat maktabgacha ta'lim tashkiloti mudiri shaxsan javob beradi. Davlat maktabgacha ta'lim tashkilotining har bir guruhidagi bola soni me'yori kamida 20 nafar bo'lishi, biroq 25 nafardan ortiq bo'lmasligi lozim. Guruhlarni boshqa yoshdagi guruhdan o'tgan bolalar bilan to'ldirish o'quv yili oxiridan yangi o'quv yiliga qadar (iyun, iyul, avgust oyida), yangi qabul qilinayotganlar bilan to'ldirilishi o'rinlar bo'shashiga qarab amalga oshiriladi. Davlat maktabgacha ta'lim tashkilotida o'quv yili har yili 2 sentyabrdan boshlanadi, keyingi yilning 1 iyunida tugallanadi va yangi o'quv yili boshlangunga qadar sog'lomlashtirish davri davom ettiriladi. Tarbiyalanuvchilar soni davlat maktabgacha ta'lim tashkiloti quvvatidan ortiq bo'lgan davlat maktabgacha ta'lim tashkilotlariga bolalarni qabul qilishni vaqtincha to'xtatish hududiy davlat sanitariya-epidemiologiya nazorati markazi tomonidan berilgan xulosaga ko'ra maktabgacha ta'lim tashkilotlari faoliyatini metodik ta'minlash va tashkil etish tuman (shahar) bo'limlari huzuridagi qabul komissiyasining qarori asosida amalga oshiriladi.
Maktabgacha ta'lim bilan qamrab olinmagan bolalarni boshlang'ich ta'limiga tayyorlash, ularni har tomonlama intellektual, axloqiy, estetik va jismoniy rivojlantirish maqsadida to'rt soatli ish tartibi asosida davlat maktabgacha ta'lim tashkilotlarida qisqa muddatli guruhlar tashkil etiladi. Davlat maktabgacha ta'lim tashkilotida qisqa muddatli guruhlar maktabgacha ta'lim tashkilotlari faoliyatini metodik ta'minlash va tashkil etish tuman (shahar) bo'limining buyrug'i bilan tashkil etiladi. Davlat maktabgacha ta'lim tashkilotida quyidagi qisqa muddatli guruhlar faoliyat ko'rsatishi mumkin:


Xulosa
Hozirgi sharoitda bolalarning maktabga tayyorgarlik darajalariga qo’yilayotgan jiddiy talablar bu borada zaruriy chora-tadbirlarni ishlab chiqish lozimligini taqazo etmoqda.
―O’zbekiston Respublikasida maktabgacha ta’limto’g’risida Nizom‖ ga muofiq maktabgacha ta’limni bola uyda (ota-onalarning mustaqil ravishda ta’lim- tarbiya berishi orqali) yoki doimiy faoliyat ko’rsatadigan maktabgachata’lim tashkilotlariga jalb qilinmagan bolalar uchun maktabgacha ta’lim tashkilotlarida, maktablarda, mahallalarda tashkil etilgan maxsus guruhlar yoki markazlarda oladi.Bu yerda ular haftada 5 kun shug’illanishadi.
Maktabgacha yoshdagi bolalar ta’lim-tarbiyasi bilan shug’illanuvchilar 6-7 yoshli bolalarning maktab ta’limiga tayyorgarlik darajasini aniqlashda asosiy shart hisoblangan maktabgacha bo’lgan hayot tarzi uning maktabda kechadigan kundalik faoliyatga o’tishida bir ko’prik vazifasini o’tashi hamda oila yoki bog’chadagi ta’lim-tarbiya sharoitlaridan umumiy o’rta ta’lim maktablarida beriladigan ta’lim-tarbiya muhitga silliq o’tishini ta’minlashi zarurligini ham hisobga olishlari lozim.
Maktabgacha yoshdagi bolaning maktab ta’limiga o’tishi hamisha uning hayoti, xulqi, qiziqishi va kundalik munosabatlarida anchagina jiddiy o’zgarishlarni yuzaga keltiradi.Shuning uchun maktabgacha yoshdagi bolani bog’chada yoki uydayoq maktab ta’limiga tayyorlash jarayonida uncha qiyin bo’lmagan bilim, tushuncha, ko’nikma va malakalar bilan tanishtirish, o’z navbatida bolada kechadigan moslashuv davri jiddiy qiyinchiliklarsiz o’tishga yordam beradi.
Yetakchi mutaxassislarning fikricha ―maktabga tayyorgarlik‖ tushunchasi bolani maktabga tayyorlashning jismoniy, shaxsiy, (ruhiy), aqliy va maxsus tayyorgarlik yo’nalaishlarini o’z ichiga oladi.
Shahsiy (ruhiy) tayyorgarlikda esa bolaning maktabgacha ta’lim tashkilotsida tarbiyalanganligiga ko’ra turlicha bo’lishi mumkinligi nazarda tutiladi.Bunda bolada sharoitga ko’ra umumiy o’rta ta’lim maktablaridagi ta’lim- tarbiya borasida tegishli tasavvur va tushunchalaar shakllangan bo’ladi. Ulardagi ana shu ruhiy tayyorgarlikni tarbiyachilar to’g’ri yo’nalishga sola bilishlari lozim.