Mavzu: Maktab gachata'limda bolalar jismoniy tarbiya metodikasining predmeti

Mavzu: Maktab gachata'limda bolalar jismoniy tarbiya metodikasining predmeti
va asosiy tushunchalari.

Afinada bolalar 7 yoshga yetguncha uyda tarbiyalanar,

o‘g‘il bolalar 7 yoshdan boshlab maktabga qatnar, qizlar esa
oilada ona ko‘magida uy-ro‘zg‘or ishlariga o‘rgatilar edi.
Afinada xotin-qizlarning hayoti uy doirasidan chiqmas, asosan
ichkarida o‘tar edi.
Afinada bolalar dastlab 7 yoshdan 13—14 yoshgacha
«grammatist» (savod o‘rgatish ma’nosida), «kifarist»
(grekcha musiqa o‘qituvchisi ma’nosida) maktablarda tahsil
olganlar. Bu maktablar xususiy bo‘lib, o‘qish pullik edi.
Shuning uchun oddiy fuqarolarning bolalari bu maktablarda
ta’lim ololmas edilar.
O‘g‘il bolalar 13—14 yoshga yetganlaridan keyin
palestra («kurash maktabi») deb atalgan o‘quv yurtiga o‘tar
edilar. Bu o‘quv yurtida ular ikki—uch yil davomida jismoniy
mashqlar bilan shug‘ullanar edilar. Masalan, sakrash,
yugurish, kurash tushish, disk va nayza irg‘itish, suvda suzish
kabilar o‘rgatilardi. Palestrada o‘qish tekin edi, shuning uchun - 10 -
ham yoshlarning ko‘pchilik qismi palestrada o‘qish bilan
cheklanib qolar edi.
mavjudotdir. Shunday ekan, u barkamol bo‘lishi uchun ham
ruhan, ham jisman yetuk bo‘lishi lozim. Agarchi insonning
insonligi uning ruhi bilan bo‘lsaـda, uni borliqda jismsiz ham
tasavvur qilib bo‘lmaydi. “Qur’oni Karim”da: “Sen
Robbingning farishtalarga: “Albatta men quruq loydan,
o‘zgartirilgan qora balchiqdan bashar yaratguvchidirman. Bas,
qachonki uni to‘g‘irlab bo‘lganimda va ichiga O‘z ruhimdan
puflaganimda unga sajda qilgan holingizda yiqiling”, deganini
esla” (Hijr surasi, 28-29).
Alloh Taolo inson jismining yaratilishiga ham alohida
e’tiborni qaratib, o‘zining buyuk qudrati va insonga nisbatan
e’zozini e’lon qiladi: “Qasamki, batahqiq, insonni loy
zubdasidan yaratdik. So‘ngra uni mustahkam qarorgohda nutfa
qildik. So‘ngra nutfadan alaqa yaratdik, alaqadan chaynalgan
go‘sht yaratdik, chaynalgan parcha go‘shtdan suyak yaratdik,
bas, suyakka go‘sht qopladik, so‘ngra uni boshqa bir jonzot
etib paydo qildik. Bas, yaratguvchilarning eng yaxshisi Alloh
barakotlidir” (Mo‘minun surasi, 12-14). Ruhning tarbiyasi
vojib, shuningdek, jismning tarbiyasi ham zarur. Shu bois,
Islom dini insonning ruhiy va jismoniy kamoloti uchun
insoniyat tarixida misli ko‘rilmagan mukammal va kafolatli
ta’limotlarni olib kelgan.
Kishi biror narsaga e’tiborli bo‘lishi uchun uning
haqiqatidan, oz bo‘lsaـda, ogoh bo‘lishi lozim. Masalan, bir
gulni tarbiya qilishga bel bog‘lash uchun, avvalo, uning
qadrini bilish kerak. Islom dini insonni, avvalo o‘zining,
jumladan jismining qadrini bilishga chaqiradi. Alloh taolo
aytadi:Yoshlarning badavlat oiladan bo‘lgan qismi palestrani
tugatgach gimnaziyaga (jismoniy, ijtimoiy tarbiya) kirar edi.
Ularga falsafa, siyosat, adabiyot fanlari o‘rgatilgan. Bu
maktabni tugatgan yoshlar davlatni boshqarishda
qatnashishlari mumkin edi. Nihoyat, Spartada bo‘lgani kabi,
Afinada ham 18 dan 20 yoshgacha bo‘lgan yoshlar Efeblar
qatoriga o‘tib, harbiy xizmatga tayyorlanar va o‘zlarini siyosiy
bilimlarini oshirishni davom ettirar edilar.
2-§. Sharq ma`naviy-ma`rifiy ta’limotlarida jismoniy
tarbiya masalalari
Ma’lumki, miloddan oldingi 7-asrning oxiri – 6-asrning
boshlarida Movarounnahr va Xuroson xalqlari yashagan
hududlarda ko‘hna sivilizatsiyaning ilk kurtaklari paydo
bo‘lib, insoniyat hayot kechirishi, taraqqiy qilishi va
rivojlanishining asosiy omili sifatida o‘zi tomonidan
o‘rganilgan, mustahkamlangan bilimlar, malakalar va
ko‘nikmalarni keyingi avlodga yetkazish uchun ta’lim va
tarbiyaning yetakchi bo‘g‘in sifatida zarurligini tushunib .