|
Farg’ona davlat universititeti tabiiy fanlar fakulteti biologiya yo’nalishi 1- bosqich 21-52 guruh talabasi Gʻofurova Gavharoyning tayyorlagan taqdimoti
Mavzu:magnitomexanik hodisalar.atom va molekulalar magnit momentlari yerning magnit maydoni va quyoshda ro'y beradigan jarayonlar
Magnitomexanik hodisalar — magnitli mikrozarralarning magnit momenti bilan mexanik momenti orasidagi bogʻlanishga doyr hodisalar. Atom yadrosi atrofida zarralar (elektron, proton, neytron)ning harakati tufayli atomda magnit momenti hosil boʻlishi bilan birga mexanik moment ham yuzaga keladi. Ferromagnit jismlarni magnit maydonta joylashtirilsa, atomlar magnit moment yoʻnalishini maydon yoʻnalishi boʻyicha oʻzgartiradi.
Bunday oʻzgarish esa, oʻz navbatida, atomlarning mexanik momenti oʻzgarishiga olib keladi. Lekin jismning toʻliq mexanik momenti (harakat miqdori) oʻzgarmaydi, jism atomlarining mexanik momenti yoʻnalishiga teskari harakat miqdori momenti hosil boʻladi, u holda jism aylanma harakatlanadi
Buni solenoidda elastik ipga osilgan metall sterjenda kuzatish mumkin. Agar solenoiddan elektr toki oʻtkazilsa, metall sterjen magnitlanadi va aylanma harakatlanadi. Bunda harakat miqdorini ipning buralishidan aniqlanadi (tajribani 1915 yilda A. Eynshteyn va golland fizigi V. de Xaaz amalga oshirgan). Bu tajribada metall sterjen oʻz oʻqi atrofida tez aylantirilsa tashki magnit maydon boʻlmaganda ham (yaʼni solenoidda elektr toki boʻlmasa ham) sterjen magnitlanishini kuzatish mumkin.
Bu effektni amerikalik olim S. Barnett 1909 yilda kuzatgan. Magnitomexanik hodisalar, ayniqsa, atom tuzilishini oʻrganishda muhim. Magnitomexanik hodisalar har xil jismlarning magnit xossalarini aniqlashga imkon beradi.[1]
(giromagnitik hodisalar), magnning o'zaro aloqasi natijasida yuzaga keladigan hodisalar guruhi. va mexanik mikropartikullar momentlari - magnetizm tashuvchilari. Ta'rifga ega bo'lgan har qanday mikropartikula. momentum momenti (e-n, proton, neytron, at. yadro, atom) ham aniqlandi. magnit moment. Shu sababli, fizikani tashkil etadigan mikropartikulalar harakati sonining umumiy momentining ko'payishi. tanasi (namuna), namuna qo'shilishining paydo bo'lishiga olib keladi
Magnitning o'sishi. moment (magnitlanish) ferromagnitikada. ularning aylanishi paytida namunalar 1909 yilda Amer tomonidan topilgan. fizik S. Barnett (qarang. BARNETT EFFECT). Qarama-qarshi ta'sir - erkin to'xtatilgan ferromagnitning aylanishi. u magnitlangan holda namunadir. magn. maydon 1915 yilda A.Eynshteyn va V. de Xas tajribalarida topilgan (qarang EINSTEIN - de HAAZ EFFECT). M. i. magnning nisbatini aniqlashga imkon beradi. atomning momenti to'liq mexanikgacha. moment (giromagnitik yoki magnetomekanik nisbat) va magnetizm tashuvchilarining farqi xususida xulosa qiling.
vah. Shunday qilib, o'tish davrida 3d-metallarda (Fe, Co, Ni) magn. moment elektronlarning aylanish momentlariga bog'liq (qarang SPIN). Boshqa moddalarda (masalan, noyob tuproq metallari) magn. moment elektronlarning spin va orbital momentlari tomonidan yaratiladi. Magnetizmni o'rganish uchun yangi, birinchi navbatda rezonansli usullarni yaratish bilan bog'liq (qarang MAGNETIC RESONANCE), M. Ya. kamaydi.
Atomlarning s holatida elektron spinining mavjudligini isbotlovchi dalillardan biri bu Barnett va Eynshteyn-de-Xas tomonidan ferromagnit namunalar bilan o'tkazilgan tajribalar natijalaridir. Barnettning namunani aylantirish bo'yicha tajribasida u magnitlanishni va magnit maydonni kuzatgan va Eynshteyn-de-Xas tajribasida namuna magnit maydonga qo'yilganda aylana boshlaydi. Barnett effektini tahlil qilganda ikkita kuch momenti tenglashtiriladi, ulardan biri ma'lum bir burchak tezligida namunaning aylanish o'qi atrofida elektronning burchak momentumining aylanishi bilan, ikkinchisi magnit maydonining elektronlarga ta'siri bilan bog'liq magnit moment
Natijada spindagi kabi elektronning atomidagi g faktori 2 ga teng bo'ladi. Boshqa tomondan, kuch momentlarini taqqoslash emas, balki energiyaning saqlanish qonunidan foydalanish to'g'ri bo'ladi. Ikkinchisi, kuch momentining ishi, namunani aylantirganda, elektronlarning burchak momentumini aylanish o'qi tomon burish uchun emas, balki paydo bo'ladigan magnit maydonning aylanishiga ishlashiga ham sarflanadi. bu sohadagi elektronlarning magnit momentlari. Bu g qiymati uchun biz 1 ga teng qiymatni olishimizga olib keladi. [8] Binobarin, atomning asosiy holatida magnit moment elektron aylanishi tufayli paydo bo'lmaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
