Mavzu. Landshaftlardagi aloqadorliklar va ta’sirlar. Reja

Mavzu. Landshaftlardagi aloqadorliklar va ta’sirlar.
Reja:
1.Landshaftlardagi aloqadorliklar va ta’sirlar. Vertikal va gorizontal, to’g’ri va teskari, ijobiy va salbiy aloqadorliklar va ta’sirlar.
2.Landshaftlarning ichki tuzilishini tahlil qilishda turli modellardan foydalanish.


1.Landshaftlardagi aloqadorliklar va ta’sirlar. Vertikal va gorizontal, to’g’ri va teskari, ijobiy va salbiy aloqadorliklar va ta’sirlar.
Lандшафт ўзидан кичик бўлган комплекслардан, яъни морфологик қисмлардан ташкил топган мураккаб табиий ҳудудий комплексдир. Ландшафтнинг ҳар бир морфологик қисми ҳам ўзига хос хусусиятга эга бўлган комплекс деб қаралиши билан бирга, улар айрим ўхшаш белгиларга асосланган ҳолда тасниф қилиниши мумкин, яъни типологик бирлик сифатида қаралиши мумкин.
Ландшафтнинг морфологик қисмлари орасидаги алоқадорлик тавсифи ландшафтнинг горизонтал ёки морфологик тузилиши уни бошқа тоифадаги табиий ҳудудий комплекслардан ажратиб олишда ишончли белги бўлиб хизмат қилади, ва ландшафтларни чегаралаб олишда аниқ мезон бўла олади.
Ҳар қандай ландшафтнинг морфологик тузилишини тарихий шаклланган тизим деб қараш керак бўлади. Шунинг учун ландшафтнинг морфологик тузилишини ўрганиш генетик қоидага асосланиши лозим. Бунда ҳар бир табиий ҳудудий бирлик тарихан шаклланган деб қаралиши ва унинг ривожланиш қонуниятлари ҳам аниқланиши керак.
Шундай қилиб, ландшафтлар бошқа ҳар қандай геотизимлар сингари компонентлардан, яъни таркибий қисмлардан тузулгандир. Шу билан бирга улар кичикроқ бўлган геотизимлар, яъни морфологик қисмлар мажмуидан иборатдир. Ландшафтлар очиқ геотизим бўлганлиги учун улар маълум муҳитда шаклланади,мавжуд бўлади, ён-атрофдаги қўшни ландшафтлар билан ҳам ўзаро таъсир ва алоқада бўлади, яъни ҳар бир ландшафт ўзидан катта бўлган геотизимнинг бир қисмидир.
Юқорида биз ландшафтларнинг қандай таркибий қисмлар-компонентлар ва морфологик қисмлардан тузилганини кўрдик. Аммо ландшафтнинг компонентлари ва морфологик қисмларининг маконда жойлашиш тартибини аниқлаш билан ландшафтнинг ички тузилишини ва асосий ҳусусиятини белгилаб олишимиз қийин. Ландшафтнинг ички тузилишини таҳлил қилиш ландшафт тадқиқотларининг энг муҳим ва мураккаб босқичларидан биридир.
Ландшафтнинг ички тузилиши деганда биз фақат унинг компонентлари ва морфологик қисмларининг жойлашиш тартибинигина эмас, балки улар орасида муттасил рўй бериб турадиган ўзаро таъсир ва алоқадорликни ҳам тушунамиз. Ҳар бир ландшафтдаги ўзаро таъсир ва алоқадорликларни ўрганиш орқали ландшафтга хос бўлган асосий ҳусусиятларини ҳам билиш мумкин бўлади.