Mavzu: Kutubxonashunoslik fanining metodologiyasi Reja

8. Metod nazariyasini asoslash

• 8. Metod nazariyasini asoslash

 

• Forobiyning ilmiy qiziqishlari o‘sha davrda ma’lum bo‘lgan barcha ijtimoiy va tabiiy-ilmiy fanlar tizimini qamrab olgan. Olimning xizmati shundaki, u qotib qolgan diniy aqidalarni tish-tirnog’i bilan himoya qiluvchi mutaassib dindorlar hukm surgan sharoitda insonning bilish qobiliyati va mantiqiy fikrlashga asoslangan bilishning ratsionalistik ilmiy metodini nafaqat ishlab chiqdi, balki uni amalda muvaffaqiyat bilan qo‘llashga ham erishdi, o‘rta asrlarda o‘sha davrdagi ilmiy bilimlarning qomusi sifatida e’tirof etilgan birinchi to‘liq fanlar tasnifini yaratdi, musiqa nazariyasi, tibbiyot, davlatshunoslik, axloq fanlariga ulkan hissa qo‘shdi. Forobiyning diqqat markazida avvalo taraqqiyot va ilmiy bilishning nazariy jihatlari va falsafiy muammolari turgan. Aynan falsafa bilimdoni bo‘lgani va murakkab falsafiy muammolarning mohiyatini teran anglagani uchun Forobiy «Al-muallimi soniy» - «ikkinchi (Aristoteldan keyingi) muallim» va «SHarq Aristoteli» degan nomlarga sazovor bo‘lgan. SHu davrda Aristotel YAqin va O‘rta SHarq mamlakatlarida jahonning eng buyuk allomasi sifatida dovruq taratgan, uning ilmiy dahosi qarshisida barcha taraqqiyparvar kishilar bosh eggan. Forobiyning o‘zi Bag’doddagi ilmiy faoliyatining dastlabki yillarida qadimgi davrning ilmiy merosini o‘zlashtirar ekan, yunon olimlarining asarlariga ko‘p sonli sharhlar yozgan. Xususan, u qadimgi yunon ilm-fanining bilimdoni sifatida Aristotelning mantiqqa oid «Birinchi analitika», «Talqin qilish haqida», «Topika», «Kategoriyalar» kabi asarlariga, uning tabiiy-ilmiy asarlariga, shuningdek «Etika», «Ritorika», «Poetika», «Metafizika», «Sofistika» asarlariga, Evklid «Geometriya»sining ayrim boblariga, Porfiriyning «Izagoga» asariga, Ptolemeyning «Almagest»iga, afrodeziyalik Aleksandrning «Jon haqida» deb nomlangan asariga chuqur talqin uslubidagi sharhlar yozgan.
• Hozirgi vaqtda fan tarixchilari tomonidan Forobiy qalamiga mansub 160 dan ortiq asarlar aniqlangan. Forobiyning bizgacha yetib kelgan risolalarining aksariyatini bilimning turli sohalariga oid original ilmiy asarlar tashkil etadi. Ularni shartli ravishda quyidagi asosiy guruhlarga ajratish mumkin.