Mavzu: Kuchlanish stablizatorlari. Impulsli ta’minlash manbasining struktura sxemasi. Kim (keng impulsli modulyatsiya) LI kontrollerlar. Sistema bloki ta’minlash manbasining sxemasi. Kuchlanish stablizatorlari

3. Integral mikrosxemali kuchlanish stablizatorlari.
Hozirgi vaqtda operatsion kuchytirgichlar asosida tuzilgan kuchlanish stablizatorlari keng qo‘llanilmoqda.

Kuchaytiruvchi element sifatida operatsion kuchaytirgichdan foydalanilgan ketma-ket tipdagi kompensatsion kuchlanish stablizatorining sxemasi 2.7-rasmda tasvirlangan. Chiqish kuchlanishi

 (2.14)

ifoda bilan aniqlanadi va  R_yuk qarshiligi o‘zgarganda ham chiqish kuchlanishi doimiy qoladi.

Teskari bog‘lanish zanjiridagi R₂ qarshilikni o‘zgartirish bilan sxemaning chiqishidagi kuchlanishni o‘zgartirish mumkin. Parametrik kuchlanish stablizatori  rezistor va DV stablitrondan tashkil topgan bo‘lib, uning vositasida  tayanch kuchlanishi hosil qilinadi.

2.7-rasm. Operatsion kuchaytirgichdan foydalanilgan ketma-ket tipdagi kompensatsion kuchlanish stablizatorining sxemasi.

Hozirgi vaqtda integral mikrosxema shaklidagi kuchlanish stablizatorlari keng ishlab chiqilmoqda. Bunday mikrosxemalar yuklanish bo‘yicha katta toklardan va chiqishda yuz berishi mumkin bo‘lgan qisqa tutashuvlardan himoyalangan bo’ladi.

Tayanch kuchlanishi manbai sifatida maydonli tranzistor va stablitrondan iborat parametrik kuchlanish stablizatoridan foydalanish mumkin, bu vaqtda maydonli tranzistor ballast qarshilik vazifasini bajaradi.

Integral mikrosxemali stablizatorlarda boshqaruv elementi sifatida ikki va undan ortiq alohida tranzistorladan iborat tarkibiy tranzistorlarni qo‘llash mumkin, ularning soni stablizatorga qo’yiladigan talablar asosida belgilanadi.

Integral mikrosxemali stablizatorlarda kuchaytiruvchi element sifatida operatsion kuchytigichlardan yoki bazi hollarda differensial kuchaytirgichlardan foydalanilaish mumkin.

Chiqishda musbat 6 V stabillashtirilgan kuchlanishni hosil qiluvchi gibridli 275 EH6A integral stablizatorning ulanish sxemasi 2.8-rasmda tasvirlangan. Sxemadagi R_cheg rezistor qisqa tutashuvdan himoya zanjiriga ulangan bo‘lib, chiqishni qisqa tutashuvdan himoyalsh vazifasini bajaradi.

2.8-rasm. Gibridli 275 EH6A integral stablizatorning ulanish sxemasi.

Chegaralovchi qarshilikning qiymati yuklanishning I_yuk.ruxs ruxsat etilgan tokiga bog‘liq bo‘lib,

ifoda bilan aniqlanadi, bunda U_be =0,5…0,7 V.

Stablizatorning o‘z-o‘zidan uyg’onishini C₁, C₂ kondensatorlar yordamida bartaraf qilish mumkin va ular stablizatorni amalda qo‘llashda tanlanadi. Chiqish kuchlanishini tashqi qarshiliklar vositasida boshqarish mumkin.

Shu turkumdagi integral mikrosxemalardan manfiy kuchlanishni stabillashtirsh maqsadida foydalanish mumkin. Bunda stablizator tarkibidagi transistor musbat kuchlanishni satablillashtiruvchi mikrosxemalardagi tranzistorlarning o‘tkazuvchanlikka teskari tipi bilan farq qiladi. Manfiy 12 V kuchlanishni stabillashtiruvchi 275 EH12 rusumli integral stablizatorning ulanish sxemasi 2.9-rasmda tasvirlangan.

Yarim o‘tkazgichli gibritli mikrosxemalarda tuzulgan kuchlanish stablizatoriga nisbatan yarim o‘tkazgichli mikrosxemalar asosida tuzulgan stablizatorlar bir qator afzalliklarga ega. Bunday stablizatorlar yuqori darajadagi stablizatsiya koeffisientiga ega, chiqish bo’yicha qisqa tutashuvlardan himoyalangan, foydalanishga qulay va tashqi elementlarni kam talab qiladi.

Yarim o‘tkazgichli 142 EH1 integral mikrosxemali stablizatorning ulanish sxemasi 2.10-rasmda tasvirlangan. Sxemadagi tashqi resistor yuklanish qarshiligini qisqa tutashuvdan himoya qilish maqsadida ulangan. Sxemadagi C₁ kondensator yuklanish va kirish kuchlanishi impulsli o‘zgarganda nominal rejimni va chiqish kuchlanishini o‘rnatish vaqtini belgilaydi va real hollarda uning sig‘mi 103 pF ni tashkil qiladi.

2.9-rasm. 275 EH12 rusumli integral stablizatorning ulanish sxemasi.

Sxemadagi C₂ kondensator kirish kuchlanishi va yuklanish qarshiligi impulsli o’zgarganda chiqish kuchlanishidagi o‘zgarishlarni (tashlashni) kamaytiradi.

2.10-rasm. Yarim o‘tkazgichli 142 EH1 integral mikrosxemali stablizatorning ulanish sxemasi.