Mavzu: Ksenafont, Platonning iqtisodiy loyihalari Reja

1.Ksenofontning qarashlari
Qadimgi Yunonistonning iqtisodiy ta'limoti tarixida mashhur mutafakkir Ksenofont, Platon va Aristotel asarlari eng katta rol o'ynagan.
Ksenofont eramizdan avvalgi 430 yilda Afinada tug'ilgan (miloddan avvalgi 355 yilda vafot etgan), boy qul aristokratiyasiga mansub. U mashhur qadimgi yunon faylasufi Sokratning shogirdi. Siyosiy qarashlarida u aristokratik Sparta tarafdori va Afina demokratiyasining muxolifi sifatida harakat qilgan.
Ksenofontning iqtisodiy qarashlari qul xo'jaligini yuritish bo'yicha qo'llanma sifatida tayyorlangan "Domostroy" asarida bayon etilgan. U uy xo'jaligi faniga ta'rif berib, uni iqtisodiyotni boshqarish va boyitish haqidagi fan sifatida tavsifladi. Quldorchilikning asosiy tarmogʻi Ksenofont qishloq xoʻjaligini kasbning eng munosib turi deb hisoblagan. Ksenofontning fikricha, “qishloq xo‘jaligi barcha san’atlarning onasi va boquvchisidir”. Imlo lug'atidan biz qishloq xo'jaligi tushunchasini bilib olamiz - bu qishloq xo'jaligining bir tarmog'i, odamlar tomonidan ishlatiladigan o'simliklarni etishtirish uchun yerlarni etishtirish. U iqtisodiy faoliyatning asosiy maqsadini foydali narsalarni ishlab chiqarishni ta'minlashda ko'rdi, ya'ni. qiymatlardan foydalaning. Ksenofont hunarmandchilikka salbiy munosabatda bo'lib, ularni faqat qullar uchun mos kasb deb bilgan. Erkin yunon va savdoning munosib faoliyati toifasiga kiritilmagan. Shu bilan birga, quldorlik iqtisodiyoti manfaatlaridan kelib chiqib, Ksenofont tovar-pul munosabatlaridan foydalanishga ruxsat berdi.
"Domostroy" iqtisodiy faoliyat sohasida qul egalariga ko'plab maslahatlarni o'z ichiga olgan. Ularning taqdiri iqtisodni boshqarish, qullarni ekspluatatsiya qilish edi, ammo Ksenofont hech qanday holatda jismoniy mehnatni yomon ko'rmagan va uni faqat qullar uchun mos keladigan kasb sifatida baholagan. Iqtisodiyotni oqilona boshqarish va qullarni ekspluatatsiya qilish bo'yicha maslahatlar berib, qullarga hayvon kabi munosabatda bo'lishni o'rgatdi.
Ksenofont antik davr mutafakkirlaridan boʻlib mehnat taqsimotiga katta eʼtibor bergan, uni tabiiy hodisa, foydalanish qiymatlari ishlab chiqarishni koʻpaytirishning muhim sharti deb hisoblagan. U ishlab chiqarish mehnat taqsimoti tamoyiliga yaqinlashdi. Ksenofont birinchi bo‘lib mehnat taqsimotining rivojlanishi bilan bozor o‘rtasidagi bog‘liqlikni ko‘rsatgan. Uning fikricha, kasblar bo‘linishi bozor hajmiga bog‘liq bo‘lgan.
Ksenofont, eng avvalo, tabiiy quldorlik iqtisodiyotining mafkurachisidir. Shu bilan birga u savdo va pul muomalasining rivojlanishini ushbu iqtisodiyot uchun foydali deb hisobladi. U ularda boyitish manbalaridan birini ko'rdi va o'z manfaatlari yo'lida foydalanishni maslahat berdi Ksenofont pulni zaruriy ayirboshlash vositasi va boylikning konsentrlangan shakli sifatida tan oldi. U pulni savdo va sud kapitali sifatida qoralab, uni xazina sifatida to'plashni tavsiya qildi.
Ksenofont narsaning ikki tomonlama maqsadini tushunishni rivojlantirdi: bir tomondan, foydalanish qiymati, ikkinchi tomondan, ayirboshlash qiymati. Oʻzboshimchalik iqtisodiyotining mafkurachisi sifatida ayirboshlash qiymatiga unchalik ahamiyat bermagan. Narsaning qiymati foydalilikka bog'liq bo'lib, narx to'g'ridan-to'g'ri talab va taklif harakati bilan izohlanadi.