Mavzu: Kristallarning sohaviy nazariyasi Bajardi: Qo’chqorov Azizbek

Tashqi elektr maydon mavjud bo'lganda nima sodir bo'lishini aniqlash uchun zonalarda elektronlarning har xil taqsimlanishini ko'rish kerak. Aytaylik, kristalda etarlicha keng interval bilan ajratilgan ikkita zona mavjud, shuning uchun pastki zonadagi darajalar soni erkin elektronlar sonining yarmiga teng. Bunday holda, butun pastki zona elektronlar bilan to'ldiriladi va yuqori zonada elektronlar yo'q. Tashqi elektr maydoni elektronlarni pastki zonadan yuqoriga ko'chira olmaydi, chunki zonalar keng bo'shliq bilan ajralib turadi. Shuning uchun tashqi elektr maydoni elektronlarning harakat holatini o'zgartirmaydi, ya'ni elektronlarga qo'shimcha tezlik berilmaydi. Pastki zona elektronlar bilan yarim to'ldirilganda, hatto juda zaif tashqi maydon ham elektronlarni yaqin atrofdagi bo'sh energiya darajalariga o'tkazishi mumkin. Bunday kristall (metall) o'tkazgich bo'ladi.

Zоna nazariyasi mеtallarning elektr o’tkazuvchanligini izохlashda klassik nazariya duch kеlgan kiyinchiliklarni bartaraf qilish bilan birga, yarim o’tkazgichlarning хоssalarini ham tushuntirib bеradi. Yarim o’tkazgich shu bilan harakterlanadiki, unda ham dielektrikdagi singari bo’tun pastki zоna elektrronlar bilan tulgan, biroq zоnalar оrasidagi d masоfa kichik bo’ladi. Bu holda elektrronlarning bir qismi issiqlik harakat ta’sirida yo’qоrigi zоna o’tishi va birmuncha elektr o’tkazuvchanlik vujudga kеltirishi mumkin. Tеmpеratura оrtganda bunday elektrronlarning sоni tеz оrta bоshlaydi.

Energetik sohalar bo'yicha elektronlarning taqsimlanishi. Energetik pog'onalar pog'onachalarga (s - birinchi, p - ikkinchi, d - uchinchi, f - to'rtinchi pog'onaga) bo'linadi. Birinchi energetik pog'onaga 1ta s va 3 ta p pog'onacha, uchinchi energetik pog'onaga 1 ta s 3 ta p va 5 ta d pog'onacha, to'rtinchi energetik pog'onaga esa 1 ta s pog'onacha, ikkinchi energetik pog'onachaga 1 ta s va 3 ta p va 5 ta d pog'onacha to'g'ri keladi, to'rtinchi energetik pog'onada esa s, p, d, f pog'onachalar mavjud.