Мавзу: Кредит шакллари, турлари ва уларни келгусида ривожлантириш истиқболлари

 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
88 
 
  Xulosa  
 
Yuqorida  keltirib  o’tilgan  ma’lumotlar  asosida  shuni  xulosa  qilib  aytish 
mumkinki,  mamlakatimiz  tijorat  banklari  kreditlash  faoliyatini  olib  borishda  hali 
hamon  qiyinchiliklar  va  muammolarga  duch  kelmoqda.  Ayniqsa,  bugungi  kunda 
tijorat  banklarining daromad  keltiruvchi aktivlarining  asosiy  qismini tashkil  etuvchi 
kreditlar orasida muammoli kreditlarning mavjudligi sezilarlidir. 
Muammoli kreditlar: 
-      mijozning  moliyaviy  holatiga  to’g’ri  baho  berilmaganligi  va  chuqur  tahlil 
etilmaganligi; 
-  kreditlar ustidan yetarli darajada monitoring o’rnatilmaganligi; 
-   hujjatlarning to’liq talab qilinmaganligi; 
- kredit mablag’larining biznes-rejada ko’rsatilgan maqsadlarga ishlatilmasligi 
hamda mablag’ning hufyona o’zlashtirilishi; 
-   kredit ta’minoti sifatida taklif etiladigan garov predmetining talabga javob 
bermasligi; 
-   bank xodimlari bilan o’zaro til biriktirib, kredit mablag’ini talon-taroj qilish 
oqibatida yuzaga keladi. 
Ushbu 
muammoli 
kreditlarni  bartaraf 
etish 
masalalari 
bo’yicha 
respublikamizda  tegishli  qonuniy  hujjatlar  qabul  qilingan.  Biroq,  bu  masalalar 
yuzasidan muammolari xali ham mavjud. 
Bozor  iqtisodiyoti  sharoitida  tijorat  banklari  faoliyatida  yuzaga  kelayotgan 
yuqoridagi  muammolarni  bartaraf  etishning  asosiy  yo’nalishlaridan  biri  –  bu 
kreditlarning turlari va shakllarini rivojlantirish strategiyasidir. Chunki, tijorat banki 
tomonidan  kredit  turlari  va  shakllarining  rivojlantirilishi,  mazkur  kreditlar  bo’yicha 
yuzaga kelishi mumkin bo’lgan risklarni ma’lum darajada minimallashtiradi. 
Joriy  mavjud  vaziyatni  inobatga  olgan  holda  kreditlarning  kichik  biznes  va 
xususiy  tadbirkorlik  subyektlari  uchun  ajratiladigan  shaklini,  ipoteka  va  iste’mol 
krediti  shakllarini  hamda  kreditlar  salmog’ida  uzoq  muddatli  kreditlar  turlarini 
rivojlantirish maqsadga muvofiqdir. 
Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlarini rivojlantirishda: 

---

 
89 
 
-  kichik  biznes  va  xususiy  tadbirkorlik  subyektlarini  kreditlashda 
markazlashgan  resurslar  va  byudjetdan  tashqari  jamg’armalar  hissasini  oshirish, 
byudjetdan  tashqari  jamg’armalarning  mablag’lari  orqali  berilayotgan  kreditlarda 
bank marjasi faqat 2-3% ni tashkil qilganligi uchun ushbu mablag’larni soliqdan ozod 
etish; 
  -   kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sohasini kreditlashda uzoq muddatli 
kreditlardan keng miqyosda foydalanish; 
-   kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlarini xorijiy kredit liniyalari 
metodikasi orqali mikrokreditlashni jadallashtirish; 
-   banklarning kreditlash jarayonidagi mustaqiliklarini oshirish; 
-  kredit  berilgandan  keyin  qarz  oluvchi  mijozni  mol  yetkazib  beruvchi 
tomonidan  mahsulotni  o’z  vaqtida  yetkazib  berilishini  ta’minlash  maqsadida, 
mijozlarning ssuda hisob raqamidagi pulni akkreditiv pul o’tkazib berish shakli bilan 
o’tkazish va boshkalar. 
Ipoteka kreditini rivojlantirishning asosiy afzalliklari: 
1. 
Respublikamizdagi aholining  ish bilan ta’minlanishiga erishiladi; 
2. 
Mamlakatimizda iqtisodiy barqarorlik mustahkamlanadi; 
3. 
Aholining uy-joyga bo’lgan talabini qondiriladi. 
          Ipoteka  krediti  iqtisodiyotning  barcha  sohalarini,  jumladan,  xizmat  ko’rsatish 
va savdo sohasini ham rivojlantirishga turtki beradi. 
Ma’lumki, ipoteka kreditini berish yuzasidan tijorat banklari oldida turgan eng 
og’ir  muammo  ipoteka  kreditlari  berish  bo’yicha  talab  darajasi  arzon  bo’lgan 
resurslarni  topishdir.  Mazkur  muammoni  qisman  bo’lsada  bartaraf  etish  maqsadida 
qo’yidagi taklif va mulohazalarni bildirmoqchimiz. Ya’ni:  
-  maxsus uzoq muddatli kamida o’n yillik depozit sertifikatlarini muomalaga 
chiqarish  hamda  ipoteka  kreditlarini  kredit  obyekti  summasining  20%dan  kam 
bo’lmagan miqdordagi depozit sertifikatlariga ega bo’lgan shaxslarga berish. Depozit 
sertifikatlari  va  aholi  omonatlarini  yo’qotishlari  oldini  olish  uchun  har  moliya  yili 
oxirida  tijorat  banklari  tomonidan  real  inflyasiya  darajasida  kompensasiya 
to’lovlarini amalga oshirish.  

---

 
90 
 
-    ipoteka  kreditini  rivojlantirish  uchun  resurslarni  hajmini  jumladan,  xorijiy 
moliya  instutlarining  moliyaviy  mablag’arini  jalb  etib,    mazkur  kredit  uchun  resurs 
hajmini joriy etish va  rivojlantirish tavsiya etiladi. 
Ta’kidlab  o’tish  joizki,  muammoli  kreditlarni    bartaraf  etish  yuzasidan 
kreditning  turlari  va  shakllarini  rivojlantirish  bilan  bir  qatorda    tijorat  banklari 
tomonidan qo’yidagi chora-tadbirlarning amalga oshirilishi maqsadga muvofiqdir: