Мавзу: Кредит шакллари, турлари ва уларни келгусида ривожлантириш истиқболлари

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

  
                 
 
                                                                          12 
 
1.2  Bozor iqtisodiyoti sharoitida kreditning ahamiyati 
 
 
Ma’lumki,  kredit  takror  ishlab  chiqarish  jarayonini  tezlashtiradi  va  ijtimoiy 
ishlab chiqarishning uzluksizligini ta’minlaydi. 
 
Korxonalarga  beriladigan  kredit  ularni  vaqtinchalik  moliyaviy  resurslarga 
bo’lgan  ehtiyojini  qondiradi  va  takror  ishlab  chiqarish  jarayonini  uzluksiz  davom 
etishini  ta’minlaydi.  Pul  mablag’lariga  bo’lgan  ehtiyoj  ishlab  chiqarishning  nafaqat 
mavsumiy,  shuningdek  boshqa  sabablariga  ham  bog’liq.  Barcha  hollarda,  kreditdan 
foydalanish  asosiy  va  aylanma  fondlarning  uzluksiz  doiraviy  aylanishini,  ishlab 
chiqarish jarayoni va tovarlar muomalasini tezlashtirishni ta’minlaydi. 
 
Boshqa  iqtisodiy  kategoriyalar  singari  kredit  mahsulot  ishlab  chiqarishni  va 
muomala sohasini rag’batlantiradi. Shuningdek, kredit ijtimoiy-iktisodiy maqsadlarni 
amalga oshirishga, iqtisodiy vazifalarni bajarishga muhim ta’sir ko’rsatadi. 
 
Kreditning  umumiy  maqsadi  –  bu  ijtimoiy  ishlab  chiqarishning  dinamik  va 
proporsional rivojlanish asosida aholining moddiy va madaniy turmush darajasining 
oshishini ta’minlashdan iborat. 
 
Kreditning  asosiy  maqsadi  ishlab  chiqarishni  rivojlantirishning  intensiv 
omillarini qo’llash asosida ijtimoiy ishlab chiqarish samaradorligini oshirishdir. 
 
Kredit  davlatning  iqtisodiy  vositalaridan  biri  sifatida  butun  iqtisodiyotning 
rivojlanishiga va alohida korxona faoliyatiga ijobiy ta’sir ko’rsatadi. 
 
Kreditning  iqtisodiyotga  va  ilmiy  texnika  taraqqiyotini  rivojlanishiga  ta’siri 
korxonalarning moliyaviy mustaqilligini mustahkamlashdagi rolini oshiradi. 
 
Xo’jalik  hisobiga  qarz  oluvchi  yuridik  mustaqil  shaxs  sifatida  kreditor  bilan 
kredit shartnomasi tuza oladi. 
 
Kreditning xo’jalik subyektlarining mustaqilligiga ta’siri qo’yidagicha amalga 
oshiriladi: 
  -   Qarz maqsadli yo’nalishga ega bo’ladi; 
  -    Qarz  qaytarib  berishlilik  va  muayyan  to’lov  majburiyati  qarz  oluvchini  olingan 
qarzni samarali ishlatishga undaydi.  
 
Kreditning hozirgi sharoitda rolini oshirish uchun banklar kredit resurslaridan 
foydalanish  samaradorligini  ta’minlashlari,  likvidlikka  ega  bo’lmagan  zahiralar  va 

---

  
                 
 
                                                                          13 
 
xarajatlarga  kreditlar  bermasliklari,  kreditni  muomala  xarajatlarini  iqtisod  qilishda 
keng qo’llanishini hisobga olishlari zarur. 
 
Xalqaro iqtisodiy aloqalar doirasida ham kreditning ahamiyati ortib bormoqda. 
Hozirgi  bozor  iqtisodiyotiga  o’tishdek  qiyin  sharoitda  respublikamiz  xalqaro 
iqtisodiy  munosabatlar  doirasiga  kirib  bormoqda  va  bunda  kredit  muhim  ahamiyat 
kasb etmoqda. 
 
Kredit  mamlakatlararo  o’zaro  hamkorlikni  amalga  oshirishda,  xususan, 
qo’shma  korxonalar  qurishida  va  ularning  faoliyatini  ta’minlashda  muhim 
ahamiyatga ega. 
 
Respublikamizning  ichki  kredit  tizimida  kreditning  o’rini  yanada  muhimroq 
bo’lib  ko’rinadi.  Buni  respublikamizning  kredit  tizimiga  oid  qonunlar,  qarorlar, 
me’yoriy  hujjatlar  orqali  ko’rishimiz  mumkin.  Respublikamizning  «Korxonalar 
to’g’risida»gi  qonunida,  «Banklar  va  bank  faoliyati  to’g’risida»gi  qonun, 
«O’zbekiston  Respublikasi  Markaziy  banki  to’g’risida»gi,  «Ipoteka  to’g’risida»gi, 
«Iste’mol kreditlari to’g’risida»gi va boshqa bir qator qonunlariga asosan yuridik va 
jismoniy  shaxslarga  kreditlar  berish  va  shunga  oid  xizmatlar  ko’rsatish,  davlatimiz 
olib  borayotgan  pul-kredit  siyosatini  rivojlantirish  istiqbollarini  belgilashda  muhim 
asos bo’lib xizmat qilmoqda.