Мавзу: Кредит шакллари, турлари ва уларни келгусида ривожлантириш истиқболлари

3. Bankning huquq va majburiyatlari 
3.1. 
Bankning huquqlari 
3.1.1.Kreditlash  jarayonida  berilgan  kreditga  taalluqli  buxgalterlik  va  statistik 
hisobotlarni  oladi,  tahlil  qiladi  va  kreditni  maqsadli  ishlatilishi  hamda  garovga 
qo’yilgan mol-mulkni saqlanishi bo’yicha vaqti-vaqti bilan joyida tekshiruv o’tkazib 
turadi (bunday tekshiruvlar muvofiqlashtirish Kengashining roziligisiz o’tkaziladi); 

---

 
107 
 
Monitoring  jarayonida  garovga  olingan  vositalarning  narxi  bozorda  garovga 
olingan davrga nisbatan pasayganda va yaroqsiz holga kelib qolganligi aniqlaganda, 
qo’shimcha ta’minot turlarini talab etish huquqiga egadir. 
3.1.2.  Boshlang’ich  foiz  stavka  miqdorini  Markaziy  bankning  qayta  moliyalash 
stavkasiga  bog’liq  holda  qarzdor  bilan  qo’shimcha  kelishuv  tuzish  yo’li  bilan 
o’zgartirish mumkin. 
3.1.3. “Qarzdor”  tomonidan kreditga hisoblangan foiz to’lovlarini to’lash to’g’risida 
o’z  vaqtida  to’lov  topshiriqnomalari  taqdim  etilmasa  bu  qarzlarni  memorial  order 
bilan undirib oladi. 
3.1.4.  “Qarzdor”  tomonidan  shartnomada  ko’rsatilgan  majburiyatlarga  rioya 
qilinmaganda: 
-kredit bo’yicha  muddati o’tgan to’lovlar yuzaga  kelganda  yangidan  kredit  berishni 
tuxtatadi; 
-kreditni  to’liq  maqsadsiz  sarflanishiga  yo’l  qo’yilganda,  ilgari  berilgan  kredit 
muddati  qaytarilmaganda,  qarz  oluvchining  moliyaviy  xo’jalik  faoliyati 
yomonlashganda (zarar, balans nolikvidligi va b.), buxgalteriya hisobi va hisobotini 
buzganlik  faktlari  aniqlanganda,  bankka  notug’ri  hisobotlar  taqdim  etganda  va 
shartnomada  ko’rsatilgan  boshqa  majburiyatlarni  bajarilishiga  rioya  qilinmaganda 
ilgari  berilgan  kreditlarni  muddatidan  oldin  talab  qilib  olinguncha  depozit  hisob 
raqamidan yoki boshqa banklarda ochilgan ikkilamchi hisob raqamidan undirib oladi 
hamda  garovga  qo’yilgan  mol-mulkka  to’liq  egalik  huquqini  oladi.  Agar  kreditni 
maqsadsiz  ishlatilganda  kreditni  maqsadga  nomuvofiq  ishlatilgan  qismini  va  ushbu 
maqsadsiz ishlatilgan qismiga 1% miqdorida jarima undiriladi.   
Bunday  xolatda  “Bank”    qarzni  undirishga  yunaltirishdan  5  kun  oldin  bu  haqda 
“Qarzdor” ni xabardor qiladi. Ko’rsatilgan muddatda “Qarzdor”  “Bank” ka kreditni 
to’lash  haqida  to’lov  topshiriqnomasi  taqdim  etadi  va  u  “Bank”    tomonidan 
“Qarzdor”  ni  hisobvarag’ida  mablag’  bor  yo’qligidan  qat’iy  nazar  qabul  qilinadi. 
Mablag’  yetarli  bo’lmagan  taqdirda  kredit  to’lov  muddati  o’tgan  hisobvarag’iga 
o’tkaziladi. 
“Qarzdor”  tomonidan “Bank” ning e’tirozi inobatga olinmaganda yoki qarzni to’lash 
to’g’risida  to’lov  topshiriqnomasi  taqdim  etilmaganda,  “Bank”    tomonidan 
tulanmagan kredit to’lov muddati o’tgan hisobvarag’iga o’tkaziladi va kelgusida uni 
undirilishi depozit va boshqa hisob raqamlaridan to’lovlar (kalendar) navbati tartibida 
memorial order bilan amalga oshiriladi; 
-  “Bank”    bundan  tashqari  Xo’jalik  sudlariga  murojaat  qilmasdan  kreditni 
qaytarilishini ta’minlash uchun qo’yilgan garov shartnomasidagi  mol-mulkni sotish, 
kafilning  mol-mulkini  sotish,  kafilning  hisob  raqamidan  mablag’larni  kesib  olish, 
kafolat  bergan  muassasalar,  banklar  va  sug’urta  kompaniyalar  hisob  raqamlaridan 
qarz summasini undirib olish huquqiga egadir.  
3.1.5.  “Bank”    quyidagi  hollarda  Xo’jalik  sudlariga  da’vo  arizasi  bilan  murojaat 
qilgan  holda  ushbu  shartnomani  bir  tomonlama  muddatidan  oldin  bekor  qilish  va 
kredit va unga hisoblangan foizlarni undirish huquqiga ega: 
-  “Qarzdor”    kredit  olish  uchun  xaqikiy    bo’lmagan  (fiktiv)  hujjatlar  taqdim 
etilganligi aniqlanganda; 

---

 
108 
 
-    “Qarzdor”    tomonidan  kreditni  foydalanish  davrida  kredit  yoki  foizlarni  to’lash 
muddati  60  kun  (kiska  muddatli  kreditlar  uchun)  yoki  90  kun  (Uzoq  muddatli 
kreditlar uchun) kechiktirilgan davrda; 
-  “Qarzdor”  tomonidan kreditni foydalanish davrida kredit olingandan so’ng 60 kun 
ichida bank hisob raqamida oborot qilmagan vaqtlarda; 
-  Garovga  qo’yilgan  mulklar  tekshirish  jarayonida  unga  zarar  yetkazilganligi  va 
talon-taroj qilinganligi aniqlanganda; 
-  Kafil  tashkilotning  moliyaviy  holati  yomonlashganda  ya’ni  to’lovga  qobiliyati 
bo’lmagan hollarda;    
- “Qarzdor”  tomonidan kreditni maqsadsiz ishlatilgan holatlari aniqlanganda.  
3.1.6. “Qarzdor”  tomonidan kredit bo’yicha asosiy qarzdorlik va unga hisoblangan 
foizlar  kredit  shartnomasida  kelishilgan  muddatda  qaytarilmasa,  “Bank”    Fuqarolik 
kodeksining  280-moddasi  2  qismiga  muvofiq  mustaqil  ravishda  sudga  murojat 
qilmasdan, garov predmetini tasarruf qilish huquqiga ega. 
3.1.7. “Qarzdor”  tomonidan kredit bo’yicha asosiy qarzdorlik va unga hisoblangan 
foizlar  kredit  shartnomasida  kelishilgan  muddatda  qaytarilmagan  taqdirda,  “Bank”,  
mazkur  qarzlarni  qaytarishni  “Qarzdor”  ning  likvidli  mol-mulklari  hisobiga 
O’zbekiston  Respublikasi  Vazirlar  Maxkamasining  2002  yil  4  dekabrdagi  422-son 
qarori  bilan  tasdiqlangan  “Banklarning  kreditlari  bo’yicha  qarzdorlik  o’z  vaqtida 
qaytarilmagan  taqdirda  undiruvni  qarzdorlarning  likvidli  mol-mulkiga  qaratish 
Tartibi” ga muvofiq amalga oshirish huquqiga ega. 
3.1.8.  “Qarzdor”  tomonidan  kredit  bo’yicha  asosiy  qarzdorlik  va  unga  hisoblangan 
foizlar  kredit  shartnomasida  kelishilgan  muddatda  qaytarilmagan  taqdirda  kafillik 
bergan  xo’jalik  subyekti  hisob  raqamiga  3  kun  muddat  ichida  to’lov  talabnomasi 
qo’yish orqali undirish huquqiga ega.