Мавзу: Кредит шакллари, турлари ва уларни келгусида ривожлантириш истиқболлари

              Ikki pog’onali ipotekali kreditlash mexanizmi 
 
 
Ikki pog’onali ipotekali kreditlash tizimi davlat darajasida ipoteka kreditlarini qayta moliyalash bilan shug’ullanuvchi maxsus agentlik tuzishni ko’zda tutadi. Agentlikning maqsadi, shunday ipotekali kreditlash mexanizmini shakllantirish hisoblanadiki, u bir tomondan, 
ipoteka  kreditlarining  foiz  stavkalarini  aholi  uchun  qulay  darajada  shakllantirish 
imkonini beradi; Ikkichidan, ipotekali kreditlash jarayoniga uzoq muddatli resurslarni 
jalb qilish imkonini ham berishi lozim. 
 
Fikrimizcha,  ikki  pog’onali  ipotekali  kreditlashning  mazkur  mexanizmi 
nisbatan  takomillashgan  mexanizm  hisoblanadi.  Bunda  tijorat  banklari  ipoteka 
kreditlarini  mijozlarga  maqbul  bo’lgan  foiz  stavkalarida  beradilar.  Undan  keyin, 
kreditlar  Agentlik  tomonidan  sotib  olinadi  va  Agentlik  ipoteka  majburiyatlari 
ta’minoti  asosida  ipoteka  obligasiyalarini  chiqaradi.  Agar  mazkur  obligasiyalar 
bo’yicha muammo yuzaga kelsa, davlat tulov yuzasidan kafil xisoblanadi va to’lovni 
amalga oshiradi.  Tijorat  banklari  ipoteka kreditlarining  foiz stavkalari  Agentlikning 
ipoteka  obligasiyalari  bo’yicha  belgilangan  foiz  stavkalari  asosida  shakllanadi. 
Bunda,  albatta,  bankning  1,25  –  2,0  foiz  miqdoridagi  marjasi  ham  hisobga  olinadi. 
Fikrimizcha,  O’zbekiston  Respublikasi  Markaziy  bankining  qayta  moliyalash 
stavkasi  Agentlikning  ipoteka  majburiyatlari  bo’yicha  belgilaydigan  foiz  stavkalari 
uchun asos bo’lib xizmat qilishi lozim. 

---

 
87 
 
 
Shuningdek,  ipoteka  obligasiyalari  real  qiymatining  pasayishiga  yo’l 
qo’ymaslik  darkor.  Aks  holda,  ipoteka  obligasiyalarining  jozibadorligi  keskin 
pasayadi. Shuning uchun, ipoteka obligasiyalarining jozibadorligiga putur yetishining 
oldini olishi uchun qo’yidagicha yo’l tutish maqsadga muvofiq bo’lar edi desak xato 
bo’lmaydi: 
   inflyasiyaning kuchayishiga,  milliy valyutaning qadrsizlanishiga       yo’l 
qo’ymaslik; 
   ipoteka obligasiyalariga shunday darajada foiz to’lash kerakki, ushbu foiz 
obligasiyalarning inflyasiya va milliy valyutaning almashuv kursi  ta’sirida 
pasaygan qiymatini qoplash imkonini bersin. 
Shunday  qilib,  ikki  pog’onali  ipotekali  kreditlash  mexanizmi  davlatning 
moliyaviy  qo’llab-quvvatlanishiga  asoslangan  mukammal  kreditlash  mexanizmi 
hisoblanadi.   
Xulosa  qilib  aytish  mumkin  mumkinki,  kredit  turlari  va  shakllarini 
rivojlantirish  istiqbolini  belgilash  albatta  kredit  resurslari,  muddati,  foiz  stavkasi, 
kadrlar  siyosati,  iqtisodiyot,  kichik  biznes  va  kichik  kredit  tashkilotlari  bilan  uzviy 
bog’liqdir.  Ya’ni  kredit  turlari  va  shakllarini  rivojlantirish  imtiyozli  resurslar 
bo’lishni  talab  etadi.  Shu  bilan  birga,  kreditlar  bo’yicha  foiz  stavkalarining 
pasaytirilishi  yoki  Markaziy  bank  qayta  moliyalashtirish  stavkasining  pasaytirilishi 
o’z  navbatida  bank  kreditlariga  ehtiyojni  oshiradi.  Axolining  kreditlarga  bo’lgan  
ehtiyojini banklar tomonidan qondirilishini ta’minlash iktisodiyotni rivojlantirishning 
asosiy dastaklaridan biri bo’lib xizmat qiladi.