Мавзу: Коррупция: намоён бўлиши ва унга қарши курашнинг

Xudoberdiev Javohir Yo‘lchi o‘g‘li
Toshkent davlat yuridik universiteti 2-kurs talabasi
Telefon:[phone]
[e-mail]


Мавзу: Коррупция: намоён бўлиши ва унга қарши курашнинг
тарихий жиҳатлари


Кириш
Маълумки, коррупциянинг жиноий шакли икки хил кўринишда намоён бўлади. Биринчиси – бу майда ёки турмушдаги коррупция бўлиб, у ҳокимият вакилига кўрсатилган кичик бир хизмат ёки келажакда яхши муносабатда бўлиш учун совға ёки кам миқдордаги пора беришдан иборат. Бундай кўринишдаги коррупция барча замонларда мавжуд бўлган ҳолда, у мамлакатлар ёки цивилизацияларнинг таназзулга учрашида унчалик катта рол ўйнамаган. Коррупциянинг иккинчи кўриниши эса бевосита давлатларнинг бошқаруви тизимида мавжуд бўлиб, у турли замон ва давлатларда турлича намоён бўлган. Жумладан, айрим даврларда у бир кичик ҳодисалар сифатида намоён бўлган бўлса, бошқа бир даврда у оммавий тус олган. Бундай даврда халқ давлат ҳокимиятининг юқори табақаси вакиллари, йирик амалдорлар, ҳукумат раҳбарлари ва подшоҳларни ҳамда уларга алоқадор бўлган бой ва нуфузли шахсларни коррупциялашганликда айблаган ёки гумон қилган. Нега бундай ҳолатлар рўй берган? Нега коррупция муаммоси айрим тарихий даврларда кучайган? Кенг кўламдаги коррупциянинг қандай хавфи бор, у қандай ижтимоий оқибатларга олиб келган ва олиб келиши мумкин? Кенг кўламдаги коррупцияни енгиш бўйича ижобий мисоллар борми, бунга қандай эришилган? Мазкур маърузада ушбу саволларга қисман жавоб топишга ҳаракат қилинди.
1. Феодализмгача бўлган даврда Европа ва Ўртаер денгизи мамлакатлари, Хитой ва Ҳиндистонда мавжуд бўлган коррупция ҳақида

Коррупциянинг тарихий илдизлари, қадимда қарор қабул қилувчи шахс эътиборига эришиш мақсадида совғалар тақдим қилиш анъаналарига бориб тақалади. Чунки ибтидоий ва синфий жамиятларнинг илк даврларида қабила бошлиғи, кохин ёки ҳарбий саркардага тўлов бериш орқали ёрдам сўраб мурожаат қилиш умумий меъёр сифатида қабул қилинган. Хусусий мулкчиликнинг ривожланиши билан коррупциявий муносабатларнинг кўриниши ва табиати янгича кўриниш ола бошлаган. Бу эса жамият ва давлатда коррупция чегараларининг кенгайишига олиб келган.

Коррупция муаммоси бўйича тадқиқотлар олиб борган олимларнинг эътироф этишларича, у давлатчиликнинг илк шакллари пайдо бўлиши билан, яъни эрамиздан олдинги 8-7 минг йилликларда намоён бўла бошлаган.