Mavzu: kompleksonometriya. Kompleksonometrik titrlash metodining mohiyati va qo'llanilishi

Polyarografik analiz usuli ham tekshirilayotgan eritmani elektroliz qilishga asoslangan. Bunda polyarografdan foydalaniladi. Polyarograflar avtomatik ravishda vol’tamper bog’lanishinn chiza oladi. U kuchlanishning ko’tarilishi bilan diffuzion tok kuchining o’zgarishidan iborat bog’lanishni ifodalaydi. Ana shu bog’lanish xarakteriga ko’ra eritmada kationlarning mavjudligi va ularning miqdori haqida xulosa chiqariladi.

Polyarografiya usuli, yuqorida eslatib o’tilgan maqsadlardan tashqari eritmalarni titrlash jarayonida ekvivalent nuqtani aniqlashda ham qo’llaniladi.

Bu usul 1922 yilda chex olimi Ya. Geyrovskiy tomonidan taklif etilgan.

• Elektrogravimetriya usuli aniqlanayotgan elementni (yoki moddani) elektroliz yordamida elektrod yuzasida cho’ktirishga asoslangan. Bunda elektrod yuzasi tozalanadi va uning massasi o’lchanadi, so’ng tekshirilayotgan eritmaga tushiriladi, elektrodlarga o’zgarmas tok beriladi, elektroliz tugagandan so’ng elektrodning massasi yana aniqlanadi. Elektrod massalarining farqidan foydalanib, eritmadagi element (yoki modda) miqdori to’g’risida xulosa chiqariladi.

• Elektr kimyoviy zanjir
• Elektrolitik jarayon elektronlar tashilishining geterogen reaksiyasi sifatida qaraladi. Elektronlar eritma - elektrod chegarasida tashiladi. Bunday geterogen sistemadagi reaksiyaning tezligi quyidagi bosqichlaming tezligi bilan belgilanadi: 1) reaksiyaga kirishuvchi moddaning qattiq sirtga tomon difîuziyasi; 2) reaksiyaga kirishadigan moddaning elektrod sirtiga yutilishi; 3) sirt yuzasida elektronlaming tashilishi; 4) moddalaming sirt yuzasidagi va suyuq fazadagi harakati; 5) reaksiya mahsulotlarining sirt yuzasidagi diffuziyasi va hokazolar. Bu jarayonlaming hammasi elektrolitik bo‘g ‘in (yacheyka)da kuzatiladi. Elektrolitik bo‘g ‘in ikki xil bo‘lib, ulardan biri galvanik element, ya’ni ichki kuchlanishga ega bo‘lgan bo‘g‘indir. Galvanik element tarkibiga kiruvchi kimyoviy moddalar orasida sodir bo‘ladigan reaksiyalar natijasida elektr toki paydo boiadi.

• Elektrodlar, bulardan tashqari, birinchi, ikkinchi va uchinchi tur elektrodlarga bo’linadi. Birinchi tur elektrodlarning potensiali elektrod reaksiyasida ishtirok etgan elementning turli oksidlanish darajalaridagi shakllari aktivligiga bog’liq bo'ladi. Bunday elektrod uchun misol tariqasida, o ‘z tuzi eritmasiga yoki suyuqlanmasiga tushirilgan metallni ko‘rsatish mumkin. Masalan, kumush nitrat eritmasiga tushirilgan kumush elektrod bunga misol bo‘la oladi.
• Kumush elektrodning potensiali:
• formula bilan ifodalanadi. Birinchi tur elektrodlar tuz ko‘prigi yordamida tutashgan holda taqqoslash elektrodi bilan birgalikda kationlami aniqlash uchun ishlatiladi. Metall ionli elektrodlar kationlarga nisbatan qaytar elektrodlar jumlasiga kiradi.

• Ikkinchi tur elektrodlar deb, potensiali anionlarning aktivligi bilan belgilanadigan elektrodlarga aytiladi. Ikkinchi tur elektrodlar ikki xil bo’ladi: 1) o‘zining kam eruvchan tuzi bilan qoplangan, tarkibida boshqa metalining shu kam eruvchan tuz bilan bir ismli anioni bo’lgan metall elektrod. Bunga misol qilib, kumush xloridli (Ag/AgCl, KCl), kalomel (Hg/Hg2Cl2, KCl)va boshqa taqqoslash elektrodlarini keltirish mumkin; 2) gaz elektrodlar: xlor - xlorid (Pt,Cl2/HCÏ), kislorod (Pt, O2 /KOH ) va boshqalar.
• Ikkinchi tur elektrodlaming birinchi toifasiga kiruvchilari taqqoslash elektrodlari sifatida va tahliliy kimyoda anionlarni aniqlash uchun, ikkinchi toifasiga kiradiganlari esa erigan gazlarning konsentratsiyasini aniqlash uchun ishlatiladi.

• Bir xil anionga ega bo’lgan, ikki kationdan biriga nisbatan qaytar elektrodlar uchinchi tur elektrodlar deb ataladi. Bunga simobning simob va kalsiy oksalatidagi elektrodini misol qilib keltirish mumkin. Uning potensiali ikkinchi metall ionining aktivligi bilan belgilanadi. Masalan,
• Uchinchi tur elektrodlaming qaytarlik darajasi yuqori va ular elektrod metaliga nisbatan begona bo’lgan kationlami aniqlash uchun indikator elektrod sifatida ishlatiladi.

• MUSTAHKAMLASH UCHUN SAVOLLAR:
• Fizik usullar deb qanday usullarga aytiladi?
• Instrumental usullar qanday usullar, nima uchun bunday atalgan?
• Fizik va fizik- kimyoviy usullar nechaga bo’linadi?
• Elektr kimyoviy usullarning o’ziga xos tomonlarini tushuntiring.
• Polyarografiya usulida nimalarni aniqlsh mumkin?