Mavzu: Kimyoviy texnalogiyada katalizning ahamiyati

Mavzu:Kimyoviy texnalogiyada katalizning ahamiyati.

• Reja:
• Katalitik jarayonlarni sinflash
• Katalizatorning xaraktiristkasi. Kataliz mexanizmi.
• Sanoat katalizatorga qo’yadigan talablar.

Katalitik jarayonlarni sinflash. Kimyoviy reaksiyalar va jarayonlarni tezlashtirishning eng qulay usuli bu katalizatordan foydalanishdir. Katalizator kimyo-ishlab chiqarishda keng qo’llaniladi. Katalizator noorganik, organik, suyuq mator, yoqilg’I ishlab chiqarishdakeng qo’llaniladi.Kataliz reagent va katalizatorning holatiga qarab gomogen , geterogen, mikrogeterogenjarayonlarga bo’linadi.katalizatorning reaksiya tezligini oshirishi- temperatura, bosim, konsentratsiya, yorug’lik tasiridan tubdan farq qiladi

Katalizator reaksiya muvozanatiga ta’sir etmaydi, uning yurituvchi kuchini delta S ni o’zgartirmaydi, faqat reaksiya tezlik konstantasini cheklanmagan holda oshiradi.Bu kimyoviy reaksiyalar aktivlanish energiyasining pasayishi bilan boradi U=Dx/dt=k*C Katalizatorning asosiy tushunchasi bu uningaktivligidir. Aktivlik quyidagi formuladan topiladi. A=Gmax/VT

Katalizning xarakteristkasi. Katalizatorning texnalogik xarakteristkalariga:uning aktivligi, yonish temperaturasi, selektivligi, mexanik urinishlarga chidamliligi, zaharlanishga bardosh berishi va h.k. Katalizatorning aktivligi uning konsintratsiyasi, aktivator miqdori, dastlabki moddalar, mahsulot temperaturasi, oqish tezligi va boshqalar ko’rsatadi

Sanoatda katalizatorga qo’yiladigan talablar. Sanoatda ishlatiladigan katalizatorlar murakkab aralashma hisoblanadi. Shuning uchun ham ularni kontakt massasi deb ataladi. Kontakt massasida bir modda katalizator rolini o’ynasa,boshqasi aktevatorlar , tashuvchilar rolini bajaradi. Aktivatorning vazifasi katalizatorning aktivligini oshiradi

Sanoatda katalizatorning intensivligi quyidagi formula yordamida topiladi: I=V*CmaxPmax I=V*Cxom*P*B Sanoatda ishlatiladigan katalizatorlarni tayyorlash usullari turlichadir:Karbanatlar, gidroksidlarnieritma tashuvchi bilan birgalikda cho’ktirib,kuydirish; katalizatorni aktivator bilan aralashtirib birgalikda prisslash; metall oksidlari, metallarni o’zini birgalikda suyuqlantirib , ularni H2 bilan qaytarish; yuqori porali tashuvchini katalizator, aktivatorga shimdirib kuydirish yo’li.

Adabiyotlar ro’yhati: 1.A.A. Ismatov, T.A.Otaqo’ziyev, N.P.Ismoilov “Noorganik moddalar kimyoviy texnalogiyasi” Toshkent 2002 2.I.P.Muxlinov”Umumiy kimyoviy texnalogiya