Mavzu: Kimyoviy elektr energiyasi manbalari Reja: Kirish

Ikkilamchi kimyoviy tok manbalari – akkumulyatorlar: aniqlanishi, ko’rinishlari va tuzilishi.
Telekommunikatsiyadagi avtomatika, telemexanika va aloqa qurilmalarida uzoq
muddat mobaynida ko‘p martali foydalanish mumkin bo‘lgan ikkilamchi kimyoviy
tok manbalari – akkumulyatorlar keng tarqalgan. Ular kichik ichki qarshilikka ega
bo‘lib, katta zaryadsizlanish toklarini o‘tkazishga mo‘ljallangan.
Akkumulyator deb elektr tokining zaryadi yordamida, uning sig‘imini
tiklanishi hisobiga ko‘p marta zaryadsizlanish uchun mo‘ljallangan galvanik
elementga aytiladi. Zaryadlanish paytida akkumulyator iste’mol qiladigan elektr
energiya kimyoviy energiyaga aylanadi. Zaryadsizlanishda sarf bo‘lgan faol
moddalar akkumulyatorning navbatdagi zaryadlanishi davomida yangidan
tiklanadi.
Elektrolit tarkibiga ko‘ra akkumulyatorlar kislotali yoki ishqorli bo‘ladi.
Avtomatika va aloqaning elektr ta’minoti qurilmalarida С turidagi statsionar
kislota qo‘rg‘oshinli akkumulyatorlar keng qo‘llaniladi (2-rasm).
Plastinkaning qovurg‘asimonligi faol modda yuzasini oshirish imkonini beradi va
shu sababli, plastinkalarning va butun akkumulyatorning elektr sig‘imi ortadi.
Sрakllantirish deb nom olgan maxsus ishlov berish natijasida plastinkalar faol
moddalar (qo‘rg‘oshin sulfat RbSO4) рosil bo‘ladi.

2-rasm. Kislota-qo‘rg‘oshinli akkumulyator
Bu akkumulyator quyidagi qismlardan iborat: ichki tomoni qo‘rg‘oshin listi
bilan qoplangan shisha yoki ebonit idish 2, yuza tuzulmali musbat plastinkalar
bloki 4, quticha ko‘rinishdagi tuzulmaga ega manfiy plastinkalar bloki 3, va
elektrolit (sulfat kislotaning suv bilan aralashmasi).
Yopiq turdagi qo‘rg‘oshinli akkumulyatorlarda qo‘rg‘oshin qotishmali
panjaradan iborat surkalgan yoki pastalangan plastinkalar qo‘llaniladi.
Surkalgan plastinkalar akkumulyatorda ham musbat va ham manfiy plastinkalar
sifatida ishlatiladi. Plastinkalar faqat faol massalari bilan farqlanadi. Musbat
plastinkalarning faol massasi, surik qo‘shilgan qo‘rg‘oshin kukunidan iborat
bo‘ladi. Manfiy plastinkalarda kimyoviy jihatdan toza bo‘lgan sulfat kislota va
bariy sulfat aralashmali pasta qo‘llaniladi.
Turli qutbli plastinalarning bir-biriga tegishini oldini olish uchun, ular orasiga
separator deb nomlanadigan izolyasiyalovchi qatlam (prokladka) o‘rnatiladi.
Separator kislotaga chidamli juda mayda govakli materiallardan tayyorlanadi.