Mavzu: kichik maktab yoshi davrida psixik rivojlanish xususiyatlar

 

Nutq turlari 

 

 

 

 

 

 

Мулоқот 

Оғзаки 

Ўз  фикрини 

баён этиш  

Ички нутқ 

Нутқ 

Ташқи нутқ 

Ёзма  

Оғзаки 

нутқни идрок 

этиш 

---

 

 

 

 

Bu  kabi  rasmlar  orqali  kichik  maktab  Yoshidagi  o‘quvchilarning  so‘z  boyliklarini, 

jumladan so‘z turkumlaridan qanchalik o‘rinli foydalana olishlarini aniqlash mumkin. 

  6-11  Yoshli  o‘quvchilarning  bilish  jarayonlaridagi  ixtiyoriylik  irodaviy  zo‘riqish 

asosidagina, Shuningdek, bola o‘zini atrofdagilarning talabini bajarishga yoki shaxsiy harakat 

qilishga intilgandagina yuzaga kelishi mumkin. 

Kichik  maktab  Yoshidagi  bola  psixikasining  sog‘lomligida,  uning  bilish  faolligida 

tafakkurning  ham  rivojlanishini  ko‘rish  mumkin.  Bolaning  qiziquvchanligi,  asosan,  atrof-

olamni  bilish,  o‘rganishga  qaratilgan  bo‘ladi.  Boshlang‘ich  sinf  o‘quvchisi  o‘ynab 

turib,  olam  sir-sinoatlari,  sabab-hodisalari  va  bog‘liqlaridan  xabardor  bo‘lishga  intiladi. 

Masalan,  u  o‘zi  mustaqil  ravishda  qanday  predmetlar  suvda  cho‘kishi,  qaysilari  esa 

suzishini tadqiq qila oladi. Bola aqliy munosabatlarda faol bo‘lsa, u shunchalik ko‘p savol 

beradi  va  bu  savollar,  asosan,  xilma-xil  bo‘ladi.  Bolani  qor,  yomg‘ir  qanday  yog‘ishi, 

quYosh  kechasi  qaerda  bo‘lishi,  mashina  qanday  qilib  yurishi,  erdan  osmongacha  bo‘lgan 

masofani  bilish  juda  qiziqtiradi.  Bu  ularning  «Nima  uchun?»,  «Qanday  kilib?»,  «Nima 

orqali?»  kabi  savollariga  javob  olishga  qaratilgan  bo‘ladi.  Bu  Yoshdagi  bolalar  asosan 

o‘zlari  ko‘rib  turgan  narsalar  haqida  chuqurroq  fikr  yurita  oladilar.  Bu  Yoshdagi  bolalar 

tafakkurining asosiy turi obrazli tafakkurdir. Bolalarga beriladigan va asosan maktabda amalga 

oshiriladigan  ta’lim  bolalar  tafakkurining  o‘sishi  uchun g‘oyat  katta ahamiyatga  egadir  Masalan, 

psixolog olim Piaje tadqiqotlarida 6-7 Yoshli bolalardan bir-biri bilan teng bo‘lgan idishlardagi 

suv  miqdori  so‘ralgan.  Bolalar  “Idishlardagi  suv  miqdori  teng”,-deb  javob  berishgan.  Aynan 

shu  miqdordagi  suv  bolalar  ko‘z  o‘ngida  turli  xil  balandlikdagi  idishlarga  quyilib,  so‘ngra 

qaysi  idishdagi    suv  miqdori  ko‘pligini  so‘ralganida  bolalar  ingichka,  lekin  baland 

idishdagi suvning miqdori ko‘pligini aytishgan. Bolalar aynan o‘sha  suv miqdorini yana bir-

biri  bilan  teng  bo‘lgan  idishlarda  ko‘rganlaridan  so‘nggina  o‘z  javoblari  noto‘g‘riligini 

bilganlar.  Aynan  shunday  tajriba    bir  xil  kattalikdagi  plastilin  shakllari  o‘zgartirilganida 

hamda  teng miqdordagi tugmachalar  orasi ochiqroq qilib qo‘yilgan qatordagi tugmachalar 

bilan solishtirilganida ham xuddi shunday javoblar bo‘lgan. 

       Bu  tajriba  6-7  Yoshli  bolalar  asosan  ko‘rganlari  bo‘yicha  fikrlashlarini  isbotlab  beradi. 

Bolalarga  beriladigan  va  asosan  maktabda  amalga  oshiriladigan    ta’lim  bolalar  tafakkurining  

o‘sishi  uchun  g‘oyat  katta  ahamiyatga  egadir.  Ta’lim  va  maktabda  beriladigan  bilimlarni 

o‘zlashtirish  jarayonida,  kuzatuvchanlik,  xotira  va  hayol  o‘sib  borishi  bilan    kichik  maktab 

Yoshidagi  bolalar  tafakkuriga  material  bo‘ladigan  narsalar  doirasi  kengaya  boradi,  bolalarda 

mantiqiy tafakkur va tanqidiy fikrlash o‘sib boradi. Ta’lim jarayonida  bolaning tafakkuri katta o‘sish 

yo‘lni — konkret tafakkurdan abstrakt - nazariy tafakkurga o‘sish yo‘lini  bosib o‘tadi. 

     Kichik  maktab  Yoshidagi  bolalarning tafakkuri  hali  ham  amaliy,  qonkret  tafakkur  bo‘ladi,  lekin 

ta’lim jarayonida bolalarning bunday qonkret tafakkuri, maktabgacha tarbiya Yoshidagi bolalarning 

qonkret  tafakkuriga  qaraganda,  murakkabrok  va  mazmunliroq  bo‘lib  qoladi,  ulardagi  fikrlash 

jarayonlarining    hammasi  takomillasha  boradi.  Maktabda  o‘quvchi  bola  tobora  murakkabroq 

narsalarni va o‘zi idrok qilayotgan narsalarni hamda   hodisalarnigina emas, balki shu bilan birga, 

tasavvur  qilayotgan  narsalar  va  hodisalarni  ham  bir-biriga  takqoslashni,  analiz    va  sintez  qilishni 

o‘rganib oladi. 

Bolaning  maktabdagi  o‘qishi    jarayonida  unda    abstraksiyalash    qobiliyati  o‘sa  boshlaydi.  

Matematika darslarida amaliy qonkret sanashdan  abstrakt hisoblashga o‘tilgan vaqtda, Shuningdek,