Mavzu: Katalizatorning mexanik kattaligi Reja: Katalizator haqida tushuncha

Asosiy tushunchalar

• 
  Katalizator – reaksiyaga qoʻshilganda reaksiya tezligini oshirib, oʻzi sarflanmay qoladigan modda.
  
• 
  Katalizatorlar reaksiyaning faollanish energiyasini kamaytirish yoki reaksiya mexanizmini oʻzgartirish orqali reaksiya tezligini oshiradi.
  
• 
  Fermentlar bu biokimyoviy reaksiyalarda katalizator vazifasini bajaruvchi oqsillardir.
  
• 
  Katalizatorlarning keng tarqalgan turlariga fermentlar, kislota-asosli katalizatorlar va geterogen (yoki sirt) katalizatorlar kiradi.
  

Kirish: kinetik nazariy tajribalar
Sizning miyangiz glyukoza oksidlanishidan energiya oladi. Glukozaning oksidlanishini quyidagi kimyoviy reaksiya asosida sodir boʻladi.

Nega endi biz glyukozani olib koʻrishga harakat qilib koʻrmaymiz? Mayiz kabi yaxshi va shakarga boy yegulik toping. Biroz kislorod gazini qoʻshing (yaʼni uni havoda ushlab turing). Nima boʻladi?

Issiqlik chiqishini sezyapsizmi? Suvning paydo boʻlishi va karbonat angidrid gazining ajralib chiqishini-chi?
Ehtimol, koʻp narsa mayizga bogʻliqmasdir, balki u biroz quriydi. Glyukozaning oksidlanishi termodinamik jihatdan qulay boʻlgan reaksiya boʻlsa ham, reaksiya tezligi haqiqatan ham chinakam sekin ekani ayon boʻladi.
Reaksiya tezligi quyidagi omillarga bogʻliq:

• 
  Faollanish energiyasi
  
• 
  Harorat: agar siz mayizni yetarlicha yuqori haroratga qizdirsangiz, u yonib oksidlanadi
  

Bu ikki omil bir-biri bilan chambarchas bogʻliq: reaksiya haroratining oshishi reagent molekulalarining kinetik energiyasini oshiradi. Bu ularning energetik gʻovni bosib oʻtishi uchun yetarlicha energiyaga ega boʻlish ehtimolligini oshiradi.
Bizning tanamiz glyukozaning oksidlanishini qanday amalga oshiradi? Bizning tana haroratimiz 25\,^\circ \text C25∘C25, degrees, start text, C, end text dan yuqori emasmi? Bu reaksiya bizning tanamizda qanday qilib doimiy ravishda amalga oshadi?
Biologik sistemalarda oksidlanish reaksiyasining tezligini oshirish, yaʼni past haroratlarda ham reaksiya tezroq sodir boʻlishi uchun katalizatorlardan foydalanadi. Ushbu mavzuda katalizator nimaligi va uning turlari haqida suhbatlashamiz.