Mavzu: katalizator zaharlanishi va kokslanishi

Katalizatordagi koks miqdorini aniqlash
Ko’pgina katalitik jarayonlarda katalizatorlar asosan doimiy ravishda koks bilan yopila boradi. Koks 95%-gacha ugleroddan hamda to 7% gacha vodoroddan tashkil topgandir. Katalizatorda to’planib qolgan koksning miqdori texnologik jarayonning rejimi, hamda qayta ishlashga berilayotgan xom ashyoning xarakteristikalarga bog’liqdir. Aynan bir xil xom ashyo uchun texnologik jarayonda temperatura oshib shu xomashyo bilan katalizatorning kontakt vaqti ham oshadigan bo’lsa, u vaqtda katalizatorda koks xosil bo’lishi ham oshib boradi.
Engil xom ashyoni (kerosin – gazoyl frakstiya) ishlatish vaqtida koks xosil bo’lishi tarkibida smolali moddalar saqlagan og’ir distillyatli frakstiyalarga qaraganda juda ham kam miqdorda xosil bo’ladi.
Kokslangan katalizatorlarni qizigan havo oqimida koksi yoqib yuboriladi. Kokslanishning ruxsat etilgan me’yori alyumoslikatli katalizatorlarda 1,5% gacha alyumoplatinali katalizatorlarda esa 3% gacha bo’lishi mumkin. Agar katalizatorda koks mikdori oshib ketadigan bo’lsa regenerastiya jarayonini murakkablashtiradi. Bunday xolatda temperaturani ko’tarish talab etiladi, hamda havoning sarfi oshiriladi va bir qismi kukunsimon katalizator zarrachalari tutun gazlari bilan birga chikib ketadi.
Katalizatorda xosil bo’lgan koks miqdorini aniklash usuli shu koksni to’la yoqib yuborish va shu yonish natijasida xosil bo’lgan maxsulotlar: - suv bug’larini hamda CO₂ ni ushlab qolishga asoslangan. Katalizatorda xosil bo’lgan koksni yokib yuborish 750 – 800^oC temperaturada havo oqimida o’tkaziladi. Buning natijasida suv bug’lari hamda CO va CO₂ xosil bo’ladi. CO – ni toki CO₂ ga oksidlaguncha shu koksni yoqishdan xosil bo’lgan maxsulotni 350 – 400^oC atrofida mis oksidi trubkadan o’tkaziladi. Ya’ni :
CuO + CO = CO₂ + Cu
2Cu + O₂ = 2CuO xosil bo’ladi.
Suv bug’lari fosfor angidiridi yordamida ushlab qolinadi. CO₂ esa askarit orkali ushlab qolinadi. Askarit ishqorli natriyda bo’ktirilgan bo’lib, uning ogirligiga qarab katalizatordagi koks miqdori to’g’risida muloxaza yuritiladi.