мавзу. Касбий этика категориялари (2 соат маъруза соат семинар) режа

Ахлоқий тамойилларнинг касб одобидаги ўрни
Бундан олдин таъкидланганидеқ ор- номус (номус) ҳам касбий этиканинг асосий категорияларидан бири ҳисобланади. Ор–номус (номус)- бу кишининг бошқа шахсларга, шу жумладан оила аъзоларига, ҳамкасбларига ва раҳбар ҳамда мутахассис ходимларга нисбатан шарм-ҳаёли муносабатда бўлишга ундовчи ҳис, ўзининг обрўсини улуғлаш ва ардоқлаш туйғусидир. У кишининг қадр–қийматига, ўз ҳаракатлари олдидаги аҳлоқий масъулиятларига бўлган қарашларни ифодаловчи тушунча. Айнан ор-номус (номус) ўзининг ҳатти–ҳаракатларини ўз вақтида тухтатишни сезиш ҳар бир кишининг обрўсини сақлашга қаратилган ҳаракатидир.
Ор-номус (номус) –бу одамни баҳолаш, ва атрофдаги кишилар томонидан уни ҳурмат қилиш мезони ёки ўлчовидир. Ор–номус (номус) касбий этиканинг бошқа категорияси бўлган обрў тушунчаси билан чамбарчас боғлиқ.
Обрў –бу ижтимоий ҳаётнинг турли соҳаларида, масалан, илмий, диний, сиёсий соҳаларда, жамоаларда, оилада, бирон шахснинг билими, тажрибаси, ташқилотчилиги каби ахлоқий фазилатлари туфайли орттирган, кўпчилик томонидан эътироф этилган таъсири, нуфўзидир. Обрў шахсннинг ҳулқи, Ватанига чин садоқат билан хизмат қилиши туфайли ортиб боради. Обрў –бу юксак ахлоқий маънавият мажмуи, шунингдек уни ўзида ҳурмат қилиш белгисидир.
Юқори обрўли кишининг ҳурмати яна ҳам баланд, ишлари эса тез ва сифатли битадиган бўлади. Обрў бир кунлик ёки бир йиллик ҳатти–ҳаракат ва юриш–туришлар натижасида эмас, худди томчилар йиғилиб оқар сув ҳосил бўлганидеқ у ёшликдан шаклланиб боради. Шунинг учун ҳам рус ҳалқининг «обрўйингни ёшликдан сақла» деган мақоли бор.
Обрў айниқса аҳолиги ва сайёҳларга хизмат кўрсатувчи корхоналар ишчи ходимлари, раҳбарлари ва мутахассислари учун жуда ҳам ўта катта аҳамиятга эга. Агар аҳолининг 75-80 % га яқини овқатланиш корхоналари хизматидан фойдаланилиши ҳисобга олинса, обрўнинг қандай тез тушиб кетишини одам ўз кўзи олдига келтириш мумкин. Шунинг учун ҳам ҳар бир одам, ҳар бир мутахассис ёки ҳар бир раҳбар ходим обрў орттиришга ва орттирилган обрўсини сақлашга ҳаракат қилиши лозим.
Яхши муносабат қоидаларига бағишланган кўп жилдли асарида америкалик ёзувчи Алиса Стоун «Ўзингнинг обрўйингни сақла, ўзингдан паст маданиятли кишиларга ўхшама. Эсингда бўлсин, сен ундан либосинг, қадди-қоматинг, ҳатти–ҳаракатинг ва одобинг билан устун бўлишга ҳаракат қил» деб ёзган. Айнан, ўз обрўсини сақлашни ҳис этиш туйғуси аҳолига ва сайёҳларга хизмат кўрсатадиган корхоналар ходимларининг ўз бурчларини сифатли адо этишга, истеъмолчиларни алдамасликка, улар билан этикет талабларига кўра хушмуомалалик қилишга, ўзини ёмон йўллардан қайтаришга ва ташқи қиёфасини яхшилашга ҳамда жамиятнинг бошқа талабларига итоат қилишга мажбур қилади.
Хушмуомалалик. Хушмуомалага эҳтиёж сезмаслик учун беғоят юксак фазилат соҳиби бўлиш лозим, дейишади. Хушмуомалалик одамни атрофдагилар учун фойдали ва ёқимли қилади; у ишда ва турмушда жуда зарур. Хушмуомалалик кескин вазиятларни юмшатади, жанжалнинг олдини олади, ўзини тутишни ўргатади, ҳурмат ва муҳаббатга йўл очади. Хушмуомалаликни ўрганиш мумкин, аммо юракдан чиқувчи туғма назокат ҳам бор. Назокат кишидан гап-сўз ва ҳаракатларни назорат қилишни талаб этади.