Мавзу: каръер шароитида бурғулаш – портлатиш ишлар, Қазиб юклаш ва ташиш ишларини хисоблаш. Бажарди: Қабул қилди: Алимов Ш. М. Олмалиқ- 2019й. Мундарижа

а)Фойдали казилма бўйича N_экс =
б) очиш жинслари бўйича N_экс =


Ҳисоблаш ишлари.


Фойдали қазилма бўйича.
Экскаваторнинг техник иш унумдорлиги (, м³/с) аниқланади:

=
Цикл давомийлиги (, сек) аниқланади:
=
=
=
=
Экскаваторнинг сменалик иш унумдорлиги (, м³ /смена) аниқланади:
=
Экскваторнинг суткалик иш унумдорлиги (, м³/сутка) ҳисобланади:
=
Экскваторнинг йиллик иш унумдорлиги (, м³/йил) аниқланади:
=
Экскваторларнинг руйхатдаги парки (, дона):
=
Коплама жинс буйича.
Экскаваторнинг техник иш унумдорлиги (, м³/с) аниқланади:

=
Цикл давомийлиги (, сек) аниқланади:
=
=
=
=
Экскаваторнинг сменалик иш унумдорлиги (, м³ /смена) аниқланади:
=
Экскваторнинг суткалик иш унумдорлиги (, м³/сутка) ҳисобланади:
=
Экскваторнинг йиллик иш унумдорлиги (, м³/йил) аниқланади:
=
Экскваторларнинг руйхатдаги парки (, дона):
=
Карьер учун зарур бўлган умумий экскаваторлар сони:

Экскваторнинг ишчи парки (, дона):
=
=
.
IV. Каръер юкларини ташиш.

Каръер транспорти кон массаси ( қоплама тоғ жинси ва фойдали қазилмалар)ин ковдан тўкиш пункитигача ташишга мўлжалланган. У технологик жараёнда боғловчи звено хисобланади. Конни қазиб олиш самарадорлиги каръер траспортига боғлиқ. Ташиш (транспорт қилиш) жараёнининг талаблилиги ўта юқори бўлиб, транспорт ва улар билан боғлиқ ёрдамчи ишлар умумий қазиб олиш харажатларини 45⁰ - 50⁰ фоизини, айрим холларда эса 65 – 70 ишининг самарадорлиги каръер юк айланиши билан тавсифланади.Бунда каръер юк айланиши вақт бирилиги (соат, смена ва бошқалар) ичида ташаладиган юк миқдори (м³ ёки т да ) билан аниқланади.Каръерда кон ишлари масштабда юк айланиш миқдори билан аниқланади. У қоплама жинс, фойдали қазилма ва хўжалик – техник юклар хажмларини ташишдан иборат. Одатда юк айланмаси асосий хажмини қоплама жинслар ташкил этади.Энг кам иш хажми хўжалик – техник юкларига тўғри келади. Ташиш йўналаши вақтида барқарор хисобланувчи юк айланмаси (ёки унинг бир қисми) юк оқими деб номланади. Каръер юк айланмаси ва алохида юк оқимлари кон ишлари ривожланиши бўйича ўзгаради.

Иш принципи бўйича транспортлар даврий(узлукли) ва узлуксиз турларга бўлинади.Битта давр давомийлиги, юклаш ишлари давомийлиги , юк билан тўкиш пунктигача харакатланиш вақти давомийлиги, ағдариш давомийлиги, юклаш жойигача харакатланиш вақти давомийлиги ва санаб ўтилган операциялар орасидаги узилишлар давомийлиги йиғиндисидан иборат. Даврий траспортда ( темир йўл, автомобиль) юклаш, кон билан харакатланиш, ағдариш ва юксиз харакатланиш кетма – кет амалга оширилади.Узликсиз харакатланувчи траснспортда ( конвейр ва гидравлик транспорт) ушбу операциялар биргаликда амалга оширилади.
Каръерларда кон массаси ва хўжалик техник юкларини ташиш учун хар хил кўринишдаги каръер тарнспортларидан фойдаланилиб, бунда асосан темир йўл автомобиль ва конвеер траспортлари кўриниши муайян шароит учун танлаш қазиб олинаётган тоғ жинсларининг физика – техник ва кимёвий хусусиятларини, фойдали қазилма ётиш шароитлари, каръер иқлими, юк айланмаси ва траспорт қилиш масофаси юклаш ускунаси тури ва кўрсаткичлари, каръер хизмат қилиш муддати ва бошқа омиллар бўйича аниқланади.
Автомобил траспорти йиллик юк айланмаси катта бўлмаган каръерларда транспорт қилиш масофаси унчалик узоқ бўлмаганда қўллнилади.Катта кон кўтара олиш қобилятига эга бўлган автосамасвалларнинг пайдо бўлиши каръернинг йиллик юк айланмаси 50 – 60 млн тонна ва ундан юқори бўлганда ҳам автомобиль траспорти кон ишлари юқори жадалликда чуқурлашганда ва ковлар сурилиш тезлиги юқори бўлганда самарали хисобланади. Автомобил транспортининг камчилиги траспорт қилиш масофаси ошганда унинг самарадорлиги пасайиши, иқлим шароитларига боғлиқлиги, юқори кон кўтара олувчи автосамасваллар тан нархининг юқорилигидир.
Биз ушбу кон шароити учун БелАЗ-7519 автомобилни танлади.Ушбу автосамасвалнинг техник тавсифи қуйида келтирилган.
4- жадвал

№