|
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati
Kirish
O`zbekiston Respublikasi iqtisodiyotida ro`y berayotgan tub o`zgarishlar
moliyaviy siyosatni, jumladan fiskal siyosatni iqtisodiyotni barqaror
rivojlantirishdagi ahamiyatini oshirmoqda. Chunki, davlat fiskal siyosati davlat
byudjet siyosatini bir qismi bo`lib hisoblanadi va soliq siyosati bilan chambarchas
bog`liqdir. Byudjet siyosati, aytish mumkinki, makroiqtisodiy barqarorlikni bosh
omilidir.
Mamlakatimizda iqtisodiyotni isloh etish va modernizatsiya qilish, uning
tarkibiy tuzilishini diversifikatsiyalash bo`yicha har tomonlama chuqur o`ylangan,
uzoq istiqbolga mo`ljallangan iqtisodiy siyosatning amalga oshirilishi natijasida
milliy iqtisodiyotimizning barqaror va jadal rivojlanishi, aholining turmush
darajasi izchil oshib borishi uchun mustahkam hamda ishonchli poydevor
yaratilganligini ta`kidlash lozim.
Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi hamon davom etayotganiga qaramasdan,
2019 yilda yalpi ichki mahsulot 8 foiz, sanoat mahsulotlari ishlab chiqarish hajmi 8 foiz, qishloq xo`jaligi mahsulotlari qariyb 7 foiz, qurilish-montaj ishlari hajmi salkam 18 foizga oshdi.
Yillik byudjet yalpi ichki mahsulotga nisbatan 0,1 foiz profitsit bilan
bajarildi. Inflyatsiya darajasi 5,6 foizni tashkil qildi, ya`ni prognoz ko`rsatkichlari
doirasida bo`ldi
Moliyaviy (lot. fiscalis - rasmiy) siyosat - davlat tomonidan tartibga solish, davlat daromadlari va xarajatlari bo'yicha moliyaviy choralar to'plami. Bu inqirozga qarshi tartibga solish, yuqori ish bilan ta'minlash va inflyatsiyaga qarshi kurash kabi strategik vazifalarga qarab sezilarli darajada o'zgaradi.
Hukumat siyosatining asosiy vositasi iqtisodiy soha davlat byudjeti hisoblanadi. Balanslangan byudjet soliqlar, yig'imlar va boshqa daromadlardan tashkil topgan davlat daromadlarining davlat xarajatlariga tengligini anglatadi. Afsuski, dunyoning aksariyat mamlakatlarida xarajatlar va daromadlar balansiga kamdan-kam hollarda erishiladi. "Oddiy" va eng keng tarqalgan hodisa - bu xarajatlar bir yillik daromaddan oshadigan byudjet. Profitsit bilan byudjet kamdan-kam uchraydi, ya'ni. daromadlarning xarajatlardan oshib ketishi. Davlat byudjetini boshqarish fiskal siyosatdir.
Davlat byudjeti fiskal siyosatning asosiy vositasidir. Uning iqtisodiyotga ta'siri juda katta, chunki davlat byudjeti siyosiy o'zgaruvchidir. Demak, siyosatchilar o'zlarining juda katta makroiqtisodiy maqsadlarini belgilab, ushbu o'zgaruvchini o'zboshimchalik bilan o'zgartirishi mumkin. Fiskal siyosat orqali, umumiy xarajatlar va yalpi talab rag'batlantirilishi mumkin va cheklanishi mumkin. Byudjet taqchilligi ikkita asosiy sababga ko'ra paydo bo'lishi mumkin. Birinchidan, bunga hukumatning ataylab qilingan xatti-harakatlari sabab bo'lishi mumkin, bu zarurat tufayli daromaddan ko'proq pul sarflashga qaror qildi. Natijada yuzaga keladigan kamomad faol byudjet defitsiti deb ataladi. Ikkinchidan, byudjet taqchilligi tanazzulga, realning pasayishiga olib kelishi mumkin milliy daromad, bu esa byudjet daromadlarini kamaytiradi. Bunday taqchillik passiv byudjet defitsiti deb ataladi. Uzoq vaqt davomida iqtisodchilar orasida davlat byudjeti doimo muvozanatli bo'lishi kerak degan nuqtai nazar hukmron edi. Biroq, 30-yillarda Keynsliklar boshqa fikrga ega edilar. Hatto biron bir manbadan qo'shilishi mumkin bo'lgan nisbatan oz miqdordagi avtonom xarajatlar ham yalpi talabni ko'paytirish uchun etarli bo'ladi. Hukumat ta'lim, tibbiyot, pensiya, yo'l qurilishi va boshqalarga ko'p mablag 'sarf qilishi kerak. Bundan tashqari, hukumat soliqlarni manipulyatsiya qilishi mumkin, bu oxir-oqibat bir martalik daromadlarning o'zgarishiga olib keladi.
J. Keyns yalpi talabning o'zgarishi iqtisodiy beqarorlikning asosiy aybdori ekanligini aniqladi. Shuning uchun u talabni barqarorlashtirish va uni to'liq bandlikni ta'minlaydigan darajada ushlab turishni eng muhim vazifa deb bildi. J. Keynsning tavsiyalariga muvofiq, Buyuk Depressiyadan so'ng barcha G'arb davlatlari barqarorlashtirish fiskal siyosatini amalga oshirishni boshladilar, keyinchalik bu siyosat bir necha turlarga bo'lindi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
