Мавзу: Жанубий шарқий Осиёнинг қадимги давр археологияси

Корея ярим оролида темир даври милоднинг дастлабки уч асрига, илк уч Корейс подшоликлари ҳукмронликлари даврига тўғри келади. Булар Когурё, Пэкче ва Силла подшоликларидир. Айнан шу даврдан эътиборан Корея ярим оролида темирдан кенг фойдалана бошланди. Археологик топилмалар жангавор қурол яроғлар ва қишлоқ хўжалик қуролларидан иборат. Сангочжи манбасида (Уч подшолик йилномаси) Нактонган дарёси ҳавзаси, Лолан ва Вэй ҳудудларидан олинган темирни етказиб берувчи канал хусусида маълумот келтириб ўтилган. Хитой, Вэй ва Манжуриядан топилган археологик топилмалар ҳам Нактанган дарёси бўйи маданиятлари билан алоқалар мавжуд бўлганлигини тасдиқлайди.

• Корея ярим оролида темир даври милоднинг дастлабки уч асрига, илк уч Корейс подшоликлари ҳукмронликлари даврига тўғри келади. Булар Когурё, Пэкче ва Силла подшоликларидир. Айнан шу даврдан эътиборан Корея ярим оролида темирдан кенг фойдалана бошланди. Археологик топилмалар жангавор қурол яроғлар ва қишлоқ хўжалик қуролларидан иборат. Сангочжи манбасида (Уч подшолик йилномаси) Нактонган дарёси ҳавзаси, Лолан ва Вэй ҳудудларидан олинган темирни етказиб берувчи канал хусусида маълумот келтириб ўтилган. Хитой, Вэй ва Манжуриядан топилган археологик топилмалар ҳам Нактанган дарёси бўйи маданиятлари билан алоқалар мавжуд бўлганлигини тасдиқлайди.
• Корея ярим оролининг жанубий қисмидан хитойлик ҳунармандлар тайёрлаган бронза ойна, уч оёқли бронза маросим стули, зеб-зийнат ва тангалари топилган.

Ҳозирги Камбожа давлатининг жанубий-шарқида, Меконг дарёси дельтаси ҳудудида милодий I-VI асрларда ыадимий Бапнам давлати мавжуд бўлган. Унинг пойтахти Вадхьяпур шаҳри бўлган. Бапномнинг таркибига дастлаб Тонлесап кўли соҳилларидан то Меконг дарёси бўйларигача бўлган. Кейинчалик давлат шимол ва ғарб томон тўрт маротаба кенгаяди. Давлат иқтисодиётининг асосини Тонлесап дарёсининг ҳавзаси ва Меконг дарёси саҳилларига туташ ҳудудларда етиштирилувчи шоличилик ташкил этган. Бу даврга келиб кхемерлар ҳунармандчиликда юксак натижаларга эришганлар ва бунинг оқибатида шоличилик ҳудудлари марказлари йирик савдо марказига айланган. Суғориш каналлари транспорт каналларига ҳам айланиб борган.

• Ҳозирги Камбожа давлатининг жанубий-шарқида, Меконг дарёси дельтаси ҳудудида милодий I-VI асрларда ыадимий Бапнам давлати мавжуд бўлган. Унинг пойтахти Вадхьяпур шаҳри бўлган. Бапномнинг таркибига дастлаб Тонлесап кўли соҳилларидан то Меконг дарёси бўйларигача бўлган. Кейинчалик давлат шимол ва ғарб томон тўрт маротаба кенгаяди. Давлат иқтисодиётининг асосини Тонлесап дарёсининг ҳавзаси ва Меконг дарёси саҳилларига туташ ҳудудларда етиштирилувчи шоличилик ташкил этган. Бу даврга келиб кхемерлар ҳунармандчиликда юксак натижаларга эришганлар ва бунинг оқибатида шоличилик ҳудудлари марказлари йирик савдо марказига айланган. Суғориш каналлари транспорт каналларига ҳам айланиб борган.
• Ҳунармандчилик ва деҳқончиликда темирдан кенг фойдаланилган. Кулолчиликда эса оёқ кучи ёрдамида ишлайдиган кулолчилик чархи ишлатилган. Сопол буюмлар жуда сифатли бўлиб, ўша даврдаги ҳинд ёки Европаникидан асло қолишмаган. Маҳаллий кўчма диний орнаментли печ ва керамик дафн урналари алоҳида қизиқиш уйғотади.
• Металл эртувчи ҳунармандлар темир, бронза, рух ва қурғошиндан мураккаб қуйиш усуллари ёрдамида бадиий буюмлар яратганлар. Заргарлар эса тилла, кумуш ва хар хил қимматбаҳо тошлардан зеб зийнат буюмлари тайёрлашган. Ҳунармандчилик буюмларида хунармандларнинг белгиларини учраши ҳунармандчиликдаги ташкилотларнинг мавжудлигидан далолат беради.