Mavzu: Jahon xo’jaligi va milliy iqtisodiyotda xalqaro moliyaviy iqtisodiy tashkilotlarning ahamiyati

Ikkinchi

  tur  tashkilotlar  ishtirokchilarning  har  yillik  badallari  evaziga 

byudjetlari tashkil etiladi. 

Bunday  tashkilotlarga  ma’lum  sohalardagi  milliy  tashkilotlar  faoliyatini 

muvofiqlashtirib  turuvchi  xalqaro  va  umumjahon  institutlari  kiradi.  Ularga: 

BMT,  Xalqaro  vaqt  byurosi,  Atom  energetikasi  bo’yicha  xalqaro  Agentlik, 

Dengiz  yo’ldosh  aloqasi  bo’yicha  xalqaro  tashkilot,  Ilmiy  xizmatchilarning 

umumjahon federatsiyasi va boshqalarni kiritish mumkin. 

Uchinchi

  tur  xalqaro  tashkilotlarga  vaqtinchalik  tusga  ega  bo’lgan  ilmiy 

dasturlar va kongresslarni kiritish mumkin. Ularni moliyalashtirish qatnashuvchi 

ishtirokchilar  tomonidan  amalga  oshiriladi.  Masalan,  Xalqaro  biologiya  dasturi 

(1964-1974  yy.),  Xalqaro  geodinamik  loyiha  (1971-1980  yy.),  Xalqaro 

osoyishta  quyosh  yili  (1964-1965  yy.),  1957  yildan  boshlab  xar  ikki-uch  yilda 

---

 

 

7 

chaqiriladigan  Xalqaro  tog’  kongressi  va  boshqalar.  Ushbu  tashkilotlar  turli 

mamlakat olimlari bilan yaxlit ilmiy tadqiqotlar olib boradi. 

To’rtinchi

  tur  xalqaro  tashkilotlar  -  xalqaro  ilmiy  laboratoriyalar, 

institutlar,  ittifoqlar,  yaxlit  va  sohalar  assotsiatsiyalari,  ma’lum  ilmiy  sohalar 

bo’yicha  byurolar.  Ular  mamlakatlarni,  milliy  ilmiy  tashkilotlarni, 

assotsiatsiyalarni,  ilmiy  tadqiqotlar  bilan  shug’ullanayotgan  alohida  olimlarni 

birlashtiradi  va  ular  faoliyatini  muvofiqlashtiradi.  Ushbu  tashkilotlar  yillik 

ulushli  badallar,  konferensiyalarda  ishtirok  etuvchilarni  ro’yxatga  olish 

badallari,  yuridik  va  jismoniy  shaxslarning  xayriya  mablag’lari,  davriy  ilmiy 

nashrlardan  daromadlar  xisobidan  tashkil  etiladigan  byudjetlar  xisobidan 

moliyalashtiriladilar.  Mazkur  tashkilotlarga  misol  qilib,  milliy  va  qo’shma 

dasturlar  bo’yicha  ishlaydigan  Kuchli  magnit  maydonlari  va  past  harorat 

bo’yicha  xalqaro  fond,  Xalqaro  matematik  markaz  va  boshqalarni  ko’rsatish 

mumkin. 

Beshinchi

  tur  xalqaro  tashkilotlar  faoliyatining  ma’lum  sohalariga 

ko’maklashish  va  tadbirlarni  moliyalashtirish  uchun  mablag’larni  yig’ish  bilan 

shug’ullanadilar.  Masalan,  yovvoyi  tabiat  xalqaro  fondi  -  davlat,  jamoat 

tashkilot-lari  va  xususiy  shaxslardan  yovvoyi  hayvonlar  va  tabiatni  qo’riqlash 

uchun  mablag’larni  yig’uvchi  nodavlat  tashkilotdir.  Ushbu  tashkilot  boshqa 

tashkilotlar  bilan  hamkorlikda  ma’lum  tadbirlarni  moliyalashtiradi.  Fond 

o’zining  nashriga  ega  bo’lib,  uni  sotishdan  olinadigan  daromadlar  fond 

byudjetining  daromad  manbalaridan  biri  hisoblanadi.  "Olimpiya  birdamligi" 

fondi rivojlanayotgan mamlakatlarning milliy olimpiya qo’mitalariga moliyaviy 

yordam kursatish uchun to’zilgan. Mazkur fond milliy olimpiya qo’mitalarining 

badallari,  xususiy  kompaniya,  firmalar  va  xususiy  shaxslarning  xayriyalari, 

Xalqaro  olimpiya  qo’mitasining  investitsion  va  nashriyotchilik  faoliyati 

natijasida  olingan  daromadlar  xisobidan  shakllantiriladi.  Fondga  olimpiya 

o’yinlarini  televizion  yoritishdan  olingan  daromadlarning  1/3  kelib  tushadi 

(ma’lumki,  olimpiya  uyinlarini  televizion  yoritishdan  olingan  daromadlar  mos 

---

 

 

8 

ravishda Xalqaro olimpiya qo’mitasi, "Olimpiya birdamligi" fondi va olimpiya 

sport  turlari  bo’yicha  Xalqaro  federatsiya  o’rtasida  taqsimlanadi).  Fondning 

byudjeti  xar  yili  tasdiqlanadi.  Asosiy  tadbirlarni  amalga  oshirish  bo’yicha 

xududlarga yunaltiriladigan mablag’lar xarajatlarning 75-85 foizini tashkil etadi. 

Ushbu  tadbirlarga:  yiginlar  utkazish,  xakamlar  majlisini  utkazish,  sport 

buyumlarini  sotib  olish,  Milliy  olimpiya  qo’mitalariga  moliyaviy  yordamlar 

kursatish  va  boshqalarni  kiritish  mumkin.  Boshqa  mablag’lar  nashriyotchilik 

faoliyatiga va joriy xarajatlarni moliyalashtirishga yo’naltiriladi.