Mavzu: jahon siyosiy kartasini shakklanish bosqichlari reja

Jahon mamlakatlari geografiyasi
Iqtisodiy rivojlangan davlatlar qatoriga dunyodagi 60 dan ortiq davlatlar kiradi. Ana shu davlatlarni yuqorida keltirilgan va boshqa ko’rsatkichlar bo’yicha to’rt guruhga bo’lish mumkin. Birinchi guruhni «yettilik mamlakatlari» tashkil etadi.
Hozirgi vaqtda qator olim va mutaxassislar «yettilik mamlakatlari» tarkibi to’g’risida o’z fikr-mulohazalarini bildirib, «yettilik» ni Ispaniya hisobiga «sakkizlik»ka o’zgartirish vaqti keldi, degan fikrni aytmoqdalar. «Katta sakkizlik mamlakatlari» ning har birida yiliga 500 mlrd. dollardan ortiq YMD ishlab chiqariladi, aholi jon boshiga esa 24 — 30 ming dollar va undan ortiq YMD to’g’ri keladi. Mazkur davlatlarda dunyo bo’yicha ishlab chiqarilgan YMD ning deyarli 2/3 qismi to’plangan.

Ikkinchi guruhni aholisining soni va YMD ning umumiy qiymati nisbatan kam bo’lgan, asosan Yevropa mamlakatlari tashkil etadi.

Uchinchi guruhga «ko’chirilgan kapitalizm» mamlakatlari (Avstraliya, Yangi Zelandiya, JAR va b.) kiradi.

To’rtinchi guruhni sobiq Ittifoq respublikalari hamda Xitoy tashkil etadi.
Iqtisodiy rivojlangan mamlakatlarning alohida guruhini «yangi sanoatlashgan mamlakatlar» (Singapur, Koreya Respublikasi va b.) hamda «neft eksport qiluvchi mamlakatlar» (Fors ko’rfazidagi arab mamlakatlari, Liviya, Bruney va b.) hosil qiladi. Mazkur mamlakatlarda aholi jon boshiga to’g’ri keluvchi YMD qiymati 10 — 15 ming dollardan 30 ming dollargacha yetadi.
Jahondagi qolgan mamlakatlarning barchasini BMT rivojlanayotgan davlatlar qatoriga kiritadi. Shunday mamlakatlar Osiyo, Afrika, Okeaniya hamda Lotin Amerikasida keng tarqalgan.
Rivojlanayotgan davlatlar iqtisodiy, geografik, demografik xususiyatlari va salohiyatiga ko’ra bir-biridan sezilarli tarzda farq qiladi. Shuning uchun rivojlanayotgan mamlakatlarni ham ayrim guruhlarga ajratgan holda o’rganish maqsadga muvofiqdir.


Birinchi guruhni ulkan tabiiy, aholi va iqtisodiy salohiyatiga ega, YMD katta bo’lgan «tayanch mamlakatlar» — Hindiston, Braziliya va Meksika tashkil qiladi. Bu davlatlarga barcha rivojlanayotgan davlatlar jami sanoat mahsulotining yarmi to’g’ri keladi. Lekin aholi jon boshiga to’g’ri keluvchi YMD iqtisodiy rivojlangan davlatlarga xos ko’rsatkichlardan bir necha marta, Hindistonga nisbatan esa bir necha o’n marta pastdir.