|
Davlat boshqaruvi va tuzilishi. Tarixi. Shimoliy Yevropa mamlakatlari davlat tuzumi va tuzilishi turlicha bo`lib, birmuncha xshash tomonlari mavjud. Masalan, Daniya va Shvetsiya Konstitusion monarxiya, islandiya parlament Respublikasi, Norvegiya Konstitusion monarxiya, Finlandiya - parlament burjua Respublika.
Daniya davlati 9-10-asrlarda qaror topdi. 1849 yilda Konstitusion monarxiya deb eolon qilingan. Davlat boshlig`i Qirol. 1972 yanvaridan Qirolita Margarita 2. Qonun chiqaruvchilik hokimiyatini Qirol bir palatali parlament - Falketing birgalikda amalga oshiradi.
Islandiya parlament Respublika. Qonun chiqaruvchilik hokimiyati prezident bo`lib, 2 palatali parlament. Ijroiya hokimitini Prezident va hukumat amalga oshiradi. 5,5 asrdan ko`proq Islandiya daniyaga bo`ysunib keldi. 1918 yilda mustaqillikka erishdi. 1944 yilda mustaqil Respublika deb eolon qilindi. Norvegiya 1905 yilda davlat mustaqlligiga erishdi. 2-Jahon urushida gidtelrchilar germaniyasi tomonidan bosib olindi.
Norvegiya - konstitusili monarxiya. Davlat boshlig`i, qonun chiqaruvchi oliy o`rgani - storkin (parlament). Ijroiya hokimitini qirol tayinlaydigan hukumat amalga oshiradi.
Finlandiya parlament burjua Respublikasi. Davlat boshlig`i prezident. U bir palatali parlament bilan qonun chiqaruvchilik hokimiyatini, hukumat bilan ijrochilik hokimiyatini amalga oshiradi. Ulug` oktyabr sosialistik resolyusiya natijasida Finlandiyaning mustaqil davlat bo`lib qaror topishi uchun sharoit vujudga keldi. 1917 yil 31 dekabrda sovet mustaqil
qilligini tajriba natijalari oldi.
Shvetsiya - Konstitusion monarxiya (Qirol vakillik vazifalarini bajaradi.) qonun chiqaruvchilik hokimiyati, riksdagga qarashli , ijroiya hokimiyatini hukumat amalga oshiradi.
Aholisi va mehnat resurslari. Keyingi vaqtda shimoliy Yevropa aholisi juda sekin o`sa boshladi. Buning sababi shuki, aholining ko`payishi uchun regiondagi demografik vaziyat murakkabdir. Ayrim mamlakatlarda hatto aholining soni tug`ilishning kamayishi hisobiga kamayib ketmoqda. Ayni vaqtda aholining yosh tarkibi ham o`zgarmoqda, aholi tarkibida koneallarning xissasi tobora ortib bormoqda. Ularning barchasi aholi tashqi migraisida region salmog`ining keskin ravishda o`zgarishiga olib kelmoqda.
Mehnat resurslari. O`rmon xo`jaligining yuritishi uchun Shvesiya va Finlandiya eng katta tabiiy imkoniyatlarga ega bo`lib, bu yerlarda tipik o`rmon landshaftlari ustun turadi. Shvesiya aholisi 8,9 mln kishi, maydoni 4,11 ming kv.km. Aholisining 95 % ga yaqini shvelar, yaoni Shvetsiya bir millatli mamlakat, aholisining ko`pchiligi finlar, yugoslavlar, turklar, greklar, nemislar va boshqa millat kishilari yashaydi. Poytaxta Stokgolm. Davlat cherkovi lyuteran cherkovi. Ishchilarning 60 % dan ortig`i, xizmatchilarning 60 % dan ortig`i kasaba soyuzlariga birlashgan. Norvegiya aholisi 307 mln kishi, maydoni 4,3 ming km.kv. aholi ko`p qismi norveglar va boshqa millalar. Poytaxti Oslo. Davlat tili nrveg tili. Bir millatli mamlakat. Daniya - aholisi 5,2 mln kishi. Maydoni 4,2 ming kv.km. Aholisining 97 %dan ko`prog`i daniyaliklardir. Bir millatli mamlakat. Poytaxti konejaken. Davlat tili daniyaliklar tili.
Xo`jaligi. Shimoliy Yevropa mamlakatlari iqtisodiyotining rivojlanish darajasi jihatdan bir-biridan ancha farq qiladi. Niderlandiya, Norvegiya, shvesiya, Daniya, Finlandiya mamlakatlarida industriyasi, qishloq xo`jaligi, xalqaro savdo, bank va faoliyati yuksak darajada rivojlanganligi bilan ajralib turadi. Islandiya baliq ovlovchi floti 1000 ta kemadan iborat bo`lib, 1,7 mln tonnani tashkil etadi. Bu demak, jon boshiga 7 tonna baliq to`g`ri keladi.
A) Sanoati. Shimoliy Yevropa mamlakatlarida mineral yoqilg`iga bo`lgan ehtiyojlarini chetdan keltiriladigan neft hisobiga taominlaydi. Biroq, bu davlatlar gidroresurslarga boy va elektr energiyasining asosiy qismini GESlarda ishlab chiqariladi. Norvegiyadan chetdan keltiriladigan boksitlardan alyuminiy eritib olinadi.
B) Qishloq xo`jaligi. Shimoliy Yevropa mamlakatlarida qishloq xo`jaligi umuman yuqori darajada rivojlangan. Kapitalistik xo`jaliklar intensivligi va tovar mahsulot yetishtirish jihatdan ajralib turadi. CHorvachilik asosan sut go`sht beradigan mollar boqishga ixtisoslashgan. Dehqonchilikdagi asosiy ekin bug`doydir.
V) Transport va tashqi aloqalar. SHimoliy Yevropa davlatlarining katta shaharlari va sanoat markazlari sohillarid yoki sohil yaqinida joylashgan Norvegiya floti qadimdan dengizda yuk tashish ishlarini bajarib keladi. SHimoliy Yevropa mamlakatlarining eksporti mashinalari, asbobb-uskunalari, kimyo mahsulotlari, baozi bir xom-ashyo turlaridan iborat.
Daniya - Yevropaning shimoliy g`arbidagi davlat. Islandiya yarim orolining ko`p qismini va yaqin atrfidagi orollar guruhi, shuningdek, Baltika dengizidagi Bornxolpm orolini o`z ichiga oladi. 1849 yilda Daniya Konstitusion monarxiya deb eolon qilingan. Daniya NATOning aozosi. Uning hududida NATOning harbiy oboektlari joylashgan. Daniya monopolistik kapital yuksak darajada rivojlangan industrial agrar mamlakat.
Islandiya - agrar mamlakat. Foydali qazilmalar va xom ashyo resurslari yo`q. YUklarning asosiy qismi dengiz flotida tashiladi. Savdo floti jami 72 ming br.rgt bo`lgan 57 ta kema bor. Islandiya 120 mamlakat bilan savdo sotiq qilmoqda. Pul birligi island kronasi. Natoga a`zo.
Norvegiya - industrial-agrar mamlakat. Uning iqtisodiyotida sanoatning ko`p energi ishlatadigan tarmoqlari. SHuningdek, kema qatnovi, baliq ovlash va keyingi yillarda neft qazib olish va neft kimyosi sanoati katta salmoqqa ega. Nato harbiy blokiga aozo. Pul birligi krona.
Finlandiya - zamonaviy sanoat hamda intensiv qishloq xo`jaligi va o`rmon xo`jaligiga ega bo`lgan agrar mamlakat. Mamlakatning asosiy tabiiy boyligi o`rmon, hududining salkam 65 %. Foydali qazilmalardan titan, magnatitlar, mis, rux, temir rudalari, nikelp, granit, marmar va shu kabilar bor. Pul birligi filyand markasi.
Shvetsiya - intensiv qishloq xo`jaligiga ega bo`lgan, yuksak darajada rivojlangan, industrial mamlakat. Asosiy tabiiy boyliklari: o`rmon, yog`och zapaslari jihatdan g`arbiy Yevropada birinchi o`rinda turadi. Temir ruda, gidroenergiya. Pul birligi shved kroni. Shimoliy Yevropa mamlakatlarining ko`pchiligi nato blokiga kirgan va ular doimiy betaraflik siyosatini olib bormoqda.
Do'stlaringiz bilan baham: |
