Мавзу. ИҚтисодиётнинг цикллилиги ва макроиқтисодий беқарорлик

---

МАВЗУ. ИҚТИСОДИЁТНИНГ ЦИКЛЛИЛИГИ ВА 
МАКРОИҚТИСОДИЙ БЕҚАРОРЛИК. 
Режа: 
1. Иқтисодий циклларнинг мазмуни ва фазалари. 
2. Иқтисодий инқирозларнинг мазмуни ва юзага келиш сабаблари. 
3. Таркибий инқирозлар. 
4. Ўзбекитоннинг инқирозга қарши чоралар дастури 
 
1. Иқтисодий циклларнинг мазмуни ва фазалари.
Узоқ муддатли иқтисодий ўсиш бир текис ва узлуксиз бормайди, у 
иқтисодий беқарорлик даврлари билан узилиб туради. Иқтисодий ўсиш 
кетидан доимо таназзул келиб туради. Вақти-вақти билан объектив 
қонунларнинг ўзгартириб бўлмайдиган таъсири остида такрор ишлаб 
чиқариш ҳаракатида узилишлар пайдо бўлиши ва уларнинг иқтисодиёт 
номутаносибликларининг кескин шаклда намоён бўлиши ҳолати 
иқтисодиётнинг циклли ривожланиши деб аталади.
Иқтисодий цикл деганда, одатда иқтисодиёт ривожланишининг бир 
ҳолатидан бошланиб, бирин кетин бир неча фазаларни босиб ўтиб, 
ўзининг дастлабки ҳолатига қайтиб келгунга қадар ўтган давр 
тушунилади. Иқтисодиётнинг ривожланишидаги ҳаракати бир цикл билан 
тўхтаб қолмайди, балки у тўхтовсиз тўлқинсимон ҳаракат сифатида давом 
этади. 
Циклли 
ҳаракат 
иқтисодий 
ўзгаришнинг 
муҳим 
омили, 
макроиқтисодий мувозанат унсурларидан бири бўлиб, миллий хўжалик турли 
таркибий 
қисмларининг 
амал 
қилишидаги 
нотекисликни, 
унинг 
ривожланишидаги инқилобий ва тадрижий босқичларнинг, иқтисодий 
тараққиётнинг алмашувини акс эттиради.
Иқтисодий цикл махсус фазалар орқали амалга ошади. Ҳар бир фаза 
иқтисодий ривожланишдаги муайян паллани ифодалаб, ўзига хос 
хусусиятларга эга бўлади. Одатда иқтисодий циклнинг инқироз, турғунлик, 
жонланиш, юксалиш фазалари ажратиб кўрсатилади. Ана шу фазаларнинг 
ҳар бири ривожланиши жарёнида навбатдаги фазага ўтиш учун шароит юзага 
келади. 
Иқтисодий циклнинг дастлабки фазаси инқироздан бошланиб, у ишлаб 
чиқаришнинг пасайишида ифодаланади.
Инқироздан кейин турғунлик фазаси бошланиб, у нисбатан узоқроқ 
давом этади. Бу фазада ишлаб чиқариш даражасининг барқарорлиги 
таъминлансада, у инқироз бошланишидан олдинги даражага нисбатан анча 
паст бўлади. Нархларнинг пасайиши тўхтаб, ссуда фоизлари пасаяди, товар 
заҳиралари барқарорлашади. Бироқ ишсизликнинг юқори даражаси сақланиб 
қолади. Турғунлик фазаси давомида иқтисодий фаоллик жонланиши учун 
шароитлар вужудга келиши ниҳоясига етади.