Mavzu: Iste’molchining bozordagi harakati

ikki xil yondashuv
ni kelib chiqishiga ham sabab 
bo‘lgan. Birinchisi, naflilikni son jihatdan o‘lchab tahlil qilish, ikkinchisi, 
naflilikni son jihatdan o‘lchab emas, balki tabaqalashtirish orqali, ya’ni yuqori va 
quyi naflilik, eng yaxshi va eng yomon naflilik va x.k.
Ma’lumki, iste’molchi bozorga chiqar ekan, u bir qancha turdagi tovar va 
xizmatlarga duch keladi.
Yalpi naflilik
(Total utility) –
ma’lum bir vaqtda, ma’lum bir tovar yoki 
xizmatni iste’mol qilish natijasida olinadigan yalpi qondirish.
Naflilik funksiyasi
– iste’molchining individual istagini aniqlab beruvchi 
iste’mol xajmi va yalpi naflilik o‘rtasidagi son jihatdan bog‘liqlikni ko‘rsatadi.
Naflilik funksiyasi iste’molchining iste’mol qiladigan ne’matlar xajmi 
bilan, u ushbu ne’matlarni iste’mol qilish natijasida oladigan naflilik darajasini 
ifodalaydi. Naflilik funksiyasi orqali nafaqat umumiy naflilikni ifodalash mumkin 
balki, ketma-ket ne’matdan qo‘shimcha bir birlik iste’mol qilish natijasida 
oladigan qo‘shimcha o‘sgan naf miqdorini ifodalovchi, chekli nafni ham aniqlash 
mumkin.
Chekli naflilik
(Mariginal utility)
– bir birlik qo‘shimcha iste’mol 
natijasida olinadigan qo‘shimcha naflilikdir.
 
 
 

---

 
Iste’molchining optimal tanlovi 
Iste’molchi nimani afzal ko‘rishi va byudjet chegaralanishini ko‘rib 
chiqildi, endi ayrim iste’molchilar har bir tovar turidan qanchasini xarid etish 
uchun ularni tanlab olishini ko‘rishimiz mumkin. Iste’molchilar o‘z tanlovini 
oqilona bajaradilar deb taxmin qilamiz. Bu bilan iste’molchilar mavjud va 
chegarali byudjetiga qarab tovarlarni o‘z ehtiyojlarini maksimal ravishda qondira 
oladigan qilib tanlaydilar. Iste’mol tovarlari va xizmatlar to‘plamining optimal 
tanlovi ikki talabga javob berishi lozim. Birinchidan, tanlov byudjet chizig‘ida 
bo‘lishi bo‘lishi mumkin. Ikkinchi muhim sharti, iste’mol tovarlari va xizmat-
larning optimal to‘plami imte’molchilarga ular eng ma’qul ko‘rgan 
kombinatsiyada yetkazib berilishi lozim.