Мавзу: Ишсизлик унинг турлари ва Узбекистонда бандлик муамолари Режа: Кириш. Асосий қисм



Download 402 Kb.
bet3/5
Sana09.07.2022
Hajmi402 Kb.
#759978
1   2   3   4   5
Bog'liq
Ishsizlik uning turlari vaUzbekistonda bandlik muamolari (Кириллча) (Кириллча)

Турғун ишсизлик меҳнатга лаёқатли аҳолининг иш жойини йўқотган, ишсизлик бўйича нафақа олиш ҳуқуқидан маҳрум бўлган ва фаол меҳнат фаолиятига ҳеч қандай қизиқиши бўлмаган қисмини қамраб олади.
Ишсизлик турларини таснифлашда баъзи адабиётларда маълум ноаниқликларга ҳам йўл қўйилган. Жумладан, профессор М.Н.Чепурин ва Е.А.Киселевалар умумий таҳрири остида тайёрланган ўқув қўлланмада «ихтиёрий» ва «мажбурий» ишсизлик турлари ҳам ажратиб кўрсатилади. Уларнинг фикрига кўра, ихтиёрий ишсизлик – бу бўш ишчи ўринлари мавжудлиги шароитида ишчини иш ҳақи даражаси ёки меҳнатнинг тавсифи қониқтирмаганлиги сабабли пайдо бўлувчи ишсизлик ҳисобланади. Мажбурий ишсизлик эса иш ҳақининг бозор мувозанати нуқтасидан юқори даражада ўрнатилиши оқибатида ишчи кучига бўлган талаб ва унинг таклифи ўртасида тафовут вужудга келиши билан боғлиқ.1
Аслида эса ихтиёрий ёки мажбурий ишсизлик турларининг ажратиб кўрсатилиши мантиққа зид ҳисобланади. Чунки, юқорида таъкидланганидек, ишсизлик – бу ишлашни ҳоҳловчи ва фаол равишда иш қидирувчи ишчи кучининг иш билан таъминланмаслиги экан, ихтиёрий равишда ишламаганларни умуман ишсизлик таркибига киритиб бўлмайди.
«Тўлиқ бандлилик» тушунчаси иқтисодиётда ишсизликнинг мутлоқ мавжуд бўлмаслигини билдирмайди. Иқтисодчилар фриктсион ва таркибий ишсизликнинг бўлишини табиий деб ҳисоблайди, шу сабабли «тўлиқ бандлилик» ишчи кучининг 100% дан кам қисмини ташкил қилувчи миқдор сифатида аниқланади. Аниқроқ айтганда, тўлиқ бандлилик шароитида ишсизлик даражаси фриктсион ва таркибий ишсизлар сонига тенг бўлади. ТСиклик ишсизлик нолга тенг бўлганда тўлиқ бандлилик шароитидаги ишсизлик даражасига эришилади. «Тўлиқ бандлилик» шароитидаги ишсизлик даражаси ишсизликнинг табиий даражаси деб ҳам аталади. Ишсизликнинг табиий даражаси билан боғлиқ бўлган миллий ишлаб чиқаришнинг реал ҳажми, иқтисодиётнинг ишлаб чиқариш салоҳиятини кўрсатади.
Иш билан тўлиқ бандлилик ёки ишсизликнинг табиий даражаси ишчи кучи бозори мувозанатига эришганда, яъни иш изловчилар сони бўш ишчи ўринлари
1 Чепурина М.Н., Киселевой Е.А. Киров, изд. «АСА», 1995, 242-бет
сонига тенг келганда вужудга келади. Ишсизликнинг табиий даражаси қандайдир
даражада иқтисодий жиҳатдан мақбул ҳисобланади. Чунки «фриктсион» ишсизларга мос келувчи иш ўринларини топиш, «таркибий ишсизларга» ҳам янги касбни ўзлаштириш ёки янги яшаш жойида иш топиш учун маълум вақт керак бўлади.
«Ишсизликнинг табиий даражаси» тушунчаси маълум бир аниқликлар киритишни талаб қилади.
Биринчидан, бу тушунча иқтисодиёт ҳар доим ишсизликни табиий даражасида амал қилиши ва шу орқали ўзининг ишлаб чиқариш имкониятини рўёбга чиқаришини билдирмайди. Чунки, кўпинча ишсизлик даражаси табиий даражадан ортиқ, айрим ҳолларда, масалан, иш вақтидан ортиқча ишлаш ва ўриндошлик ишларида банд бўлиш натижасида табиий даражадан паст ҳам бўлиши мумкин.
Иккинчидан, ишсизликнинг табиий даражаси ўз-ўзича доимий миқдор ҳисобланиши шарт эмас, у таркибий ўзгаришлар (қонунлар ва жамият урф-одатларидаги ўзгаришлар) оқибатида ўзгариб туриши мумкин. Масалан, АҚШда ишсизликнинг табиий даражаси дастлаб ХХ аср 60-йилларининг ўрталарида 4,5% деб белгиланган бўлса, 70-йилларнинг бошига келиб 5,5%, 80-йилларнинг бошида эса 6% гача ўсди.

Download 402 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish