Мавзу: Қишлоқ хўжалигида сувдан фойдаланиш ресурси

Мавзу: Қишлоқ хўжалигида сувдан фойдаланиш ресурси. Режа: 1. Сув ресурсларининг қишлоқ хўжалигидаги аҳамияти ва хусусиятлари, уларнинг майдони таркиби. 2. Сувдан фойдаланиш самарадорлигини ифодаловчи кўрсаткичлар, уларни аниқлаш тартиби. 3. Сувдан фойдаланиш самарадорлиги, уни ошириш йўллари.

Ер ресурслари билан бир қаторда қишлоқ хўжалик ишлаб чиқаришида сув ресурслари ҳам муҳим ишлаб чиқариш омили бўлиб ҳисобланади. Сув органик моддалар ҳосил бўлишидаги фотосинтез жараёнида қатнашиб, ўсимлик организми учун муҳим омил ҳисобланади. Бундан ташқари, сув озуқа моддаларни эритади ва уларни ўсимлик томонидан ўзлаштирилишини амалга оширади, қишлоқ хўжалиги экинлари ҳосилдорлигининг шаклланишига имконият яратиб беради. Республика деҳқончилиги суғоришга асосланган. Шунинг учун сув қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришида ер каби энг зарур восита ҳисобланади. Қишлоқ хўжалигида етиштирилаётган маҳсулотларнинг асосий қисми суғориладиган ерларда етиштирилади. Қишлоқ хўжалигида етиштирилаётган ялпи маҳсулотнинг 95 фоизга яқини суғориладиган ерлардан олинади.

Саноатнинг қишлоқ хўжалиги хом ашёларига, аҳолининг эса озиқ-овқат маҳсулотларига бўлган талаби қондирилишида ер ва сувнинг аҳамияти жуда катта. Ерлардан, сувлардан қанчалик оқилона, самарали фойдаланилса, ишлаб чиқариладиган маҳсулотлар ҳажми кўпаяди, натижада юқорида таъкидланган талабларнинг қондирилиш даражаси ортади. Қишлоқ хўжалигида фойдаланиладиган сувларнинг сифати ҳам барча вилоятларда бир хилда бўлмай, бир-бирларидан фарқ қилади. Андижон, Наманган ва Фарғона вилоятларининг аксарият ҳудудларида экинларни суғоришда фойдаланиладиган сувларнинг сифати яхши, яъни уларнинг таркибида ҳосилдорликка салбий таъсир этувчи турли хилдаги минераллар кам, лекин Қорақалпоғистон Республикаси, Хоразм вилояти ҳудудларида фойдаланилаётган сувларнинг таркибида хлор ва бошқа моддалар кўп. Шунинг учун ҳам уларнинг сифати ниҳоятда ёмон. Бундай ҳол қишлоқ хўжалик маҳсулотлари етиштириш ҳажмига ва сифатига салбий таъсир кўрсатади.

Келажакда ерларнинг унумдорлигини ошириш, сувларнинг сифатини яхшилашга қаратилган барча тадбирлар мажмуасини самарали амалга ошириш орқали зарур қишлоқ хўжалик маҳсулотлари ҳажмини, миқдорини кўпайтиришга ва сифатини яхшилашга эришиш мумкин. Республикамизда сув ресурслари манбалари чекланган. Уларнинг умумий миқдори 49,4 млрд. м3 атрофида. Шундан 30,6 млрд. м3 ёки 61,9 фоизи йирик дарёларнинг сувидан, 16,5 млрд. м3 республика ҳудудидаги майда дарёларнинг сувларидан, қолган қисми эса ер ости ҳамда коллектор-зовурлардан олинадиган сувлардан иборат. Мавжуд сув ресурслари ҳозирги ўсиб бораётган талабни тўлиқ қондира олмайди. Шу сув ресурсларининг аксарият қисми қишлоқ хўжалиги тармоғида ишлатилади. Сув ресурслари давлат муҳофазасида, мулкчилик шакллари бўйича тақсимланмаган. Республикада мустақиллик йилларида сувдан фойдаланиш ислоҳотлари олиб борилди.