Mavzu: ish haqi va mehnat munosavatlari

Ish haqining asosiy vazifasi ishlab chiqarishning bevosita qatnashchisi bo’lgan xodim hamda uning oila a’zolarining hayot va mehnat faoliyati sharoitlarini ta’minlashidan iborat. Iqtisodiy rivojlangan mamlakatlar mehnat bozorida real ish haqining o’rtacha darajasi yashash uchun zarur tirikchilik vositalari minimumiga qaraganda ancha yuqori darajada turadi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida ish haqi hajmiga bir qator bozor omillari ( tovarlar va xizmatlar bozorida talab va taklif o’zgarishlari, mehnatga bo’lgan talab narxining o’zgaruvchanligi , iste’mol tovarlari va xizmatlari narxi o’zgarishi va boshqalar) va bozordan tashqari omillar ta’sir ko’rsatadi, buning natijasida mehnatga haq to’lashning muayyan darajasi vujudga keladi.

Ish haqini tartibga solishning davlat tizimi mulkchilik shaklidan qat’I nazar barcha korxonalar va tashkilotlar uchun umumiy va majburiydir. Ish haqini tartibga solishda davlat tizimi 3 asosiy yo’nalishga bo’linadi: 1.Davlat tomonidan ish haqi minimumi ( eng kam ish haqi miqdori) belgilanadi. Inflyatsiya jarayonida eng kam ish haqini indeksatsiyalash hukumatning maxsus qarorlariga muvofiq amalga oshiriladi. 2. Korxonalarda ishlovchi xodimlarning barcha toifalari uchun o’rtacha ish haqining ortib borishi ma’lum darajada cheklanadi. Davlat bu usuldan tanglik holatlarida inflyatsiya sur’ atlarini pasaytirishda foydalanadi.

3. Ish haqining o’rtacha ortib borishiga qarab ortib boruvchi soliq stavkalari belgilanadi. Bu eng yuqori ish haqi darajasining o’sishiga ta’sir ko’rsatish va uni iqtisodiy usullar bilan cheklash imkonini beradi. Mehnat munosabatlari-bu bir tomondan ish beruvchilar hamda davlat va kasaba uyushmalari o’rtasida ishchi kuchini yollash yuzasidan vujudga keladigan iqtisodiy munosabatlardir. Ishga yollash bo’yicha ma’muriyat va ishchilar o’rtasidagi mehnat munosabatlari mehnat shartnomalari yordamida tartibga solinadi.

Ish haqi stavkasi;
Me’yoridan ortiqcha bajarilgan ishlar uchun ish haqi to’lash tartibi;
Dam olish kunlari, tanaffuslar va mehnat ta’tilining belgilanish tartibi;
Pensiya fondlari va sog’liqni saqlashga ajratmalar miqdori;
Narxlar o’zgarishini hisobga olib , iste’molchilik savatini tartibga solish sharoitlari;
Mehnatning boshqa umumiy va tashkiliy shart-sharoitlari.