Mavzu: ish haqi va mehnat munosavatlari

Mamlakatda ish haqining umumiy darajasini belgilab beruvchi omillar: Mamlakatning iqtisodiy rivojlanish darajasi; Mehnatning asosiy kapital bilan qurollanish darajasi; Mavjud ishlab chiqarish texnologiyasi; Mehnatning umumiy malakaviy darajasi; Taqsimotning tarkib topgan tizimi va boshqa iqtisodiy-ijtimoiy omillar. Odatda, mehnat bozorida ishchi kuchiga muvozanatli narx shakllanadi. Bu narx ish haqi stavkasi deb ataladi.

Ish haqi shakllari

Vaqtbay ish haqi - bunda ish haqi davomiyligiga, ya’ni ishlangan vaqtga qarab to’lanadi.

Vaqtbay ish haqi qo’llaniladi:

Mehnatning natijalarini aniq hisoblab bo’lmaydigan sohalarda;

Mahsulot ishlab chiqarish hajmi bevosita xodimlar mehnatiga bo’gliq bo’lmagan, ya’ni texnologik jarayonlarning borishi bilan belgilanadigan sohalarda . Masalan, konveyrli va avtomobil liniyali ishlab chiqarishda ;

Lavozimdagi yoki aniq xizmat vazifasini bajaruvchilar uchun. Masalan, muhandis-texnik xodimlar , turli darajadagi boshqaruvchilar, xizmatchilar va boshqa shu kabilarga ish haqi to’lashda.

Ishbay ish haqi - ishlab chiqarilgan mahsulot miqdori yoki bajarilgan ishning hajmiga qarab belgilanadi.

1.Oddiy ishbay. Bunda ish haqi mahsulot birligi uchun belgilangan yagona ratsenka bo’yicha to’lab boriladi.

2.Ishbay mukofoti. Bunda ishlab chiqarishning natijalari va boshqa ko’rsatkichlar uchun mukofot berish nazarda tutiladi.

3.Ishbay progressiv. Bunda ishlab chiqarishning me’yorlashtirilgan hajmi uchun belgilangan va undan ortiqchasiga oshirilgan ratsenka bo’yicha ish haqi to’lanadi.

Ishbay ish haqi - ishlab chiqarilgan mahsulot miqdori yoki bajarilgan ishning hajmiga qarab belgilanadi.
1.Oddiy ishbay. Bunda ish haqi mahsulot birligi uchun belgilangan yagona ratsenka bo’yicha to’lab boriladi.
2.Ishbay mukofoti. Bunda ishlab chiqarishning natijalari va boshqa ko’rsatkichlar uchun mukofot berish nazarda tutiladi.
3.Ishbay progressiv. Bunda ishlab chiqarishning me’yorlashtirilgan hajmi uchun belgilangan va undan ortiqchasiga oshirilgan ratsenka bo’yicha ish haqi to’lanadi.