Mavzu: is-lm modelida byudjet-soliq siyosating tahlili


Budjetfondinishakllantirishdaikkixiltushunchadanfoydalaniladi



Download 0,5 Mb.
Pdf ko'rish
bet4/6
Sana29.05.2022
Hajmi0,5 Mb.
#615597
1   2   3   4   5   6
Bog'liq
makroiqtisodiyot

Budjetfondinishakllantirishdaikkixiltushunchadanfoydalaniladi: 
 
 
2) davlat budjetining 
daromadlari. 
1) budjetga to’lovlar 
(soliqlar, ajratmalar, 
bojlar va boshqalar); 


- 10 - 
Davlatbudjetigato’lovlar (soliqlar, ajratmalar, bojlarvaboshqalar), engavvalo, 
to’lovchilarningxarajatlaridaniboratbo’lib, 
ularningdaromadlaridanchegirilsada, 
birvaqtningo’zidaulardavlatbudjetidadavlatningdaromadlarisifatidagavdalanadi. 
Ana 
shundantaqsimlashmunosabatlarigakirishganishtirokchilar 
(tomonlar) 
o’rtasidagimanfaatlardaba’zibirfarqlijihatlarvujudgakeladi. 
Davlatbudjetningdaromadlarinioshirishdanmanfaatdorbo’lsa, 
bunarsa 

yokibudarajadato’lovchilarning 
(yuridikvajismoniyshaxslarning) 
manfaatdorliginipasaytiradi. 
Davlatbudjetiningdaromadlario’ziningyaxlitligibilanfarqlanadivaularyagonamaqsa
dga — ijtimoiyehtiyojlarniqondirishgaxizmatqiladi. 
Budjetdaromadlaridavlatningsub’ektlar 
(xo’jaliklarvaaholi) 
bilano’zaromunosabatlarininganiqchegaralangan, aniqlanganqisminiifodaetadi. Bu 
munosabatlarxilma-xilbo’lishigaqaramasdan, 
ularumumiybelgilargaegavaumumlashtirilgan, 
abstraktholdaishlabchiqarish 
(budjet) 
munosabatlariningalohidaelementisifatidamaydongachiqadi. 
Budjetdaromadlario’zlariningiqtisodiytabiatigako’raob’yektivbo’lib, 
ulardavlatningsub’ektlar (xo’jaliklarvaaholi) bilanbarqaroraloqalariniifodalaydi. 
Ularningob’yektivzarurligidavlatningo’zigaxosfunksiyalargaegabo’lganmavjudligi
bilanbelgilanadi. 
Davlatbudjetidaromadlariningfarqlanuvchibelgisishundaniboratki, 
ulartaqsimlashnatijasi 
(budjetgato’lovlar) 
vayanadataqsimlashob’ekti 
(budjetichidagifondlarnishakllantirishvamoliyalashtirish) sifatidamaydongachiqadi. 
Demak, 
davlatbudjetiningdaromadlarianiqifodalanganbudjetkategoriyasibo’lib, 
ularnishakllantirishvaulardanfoydalanishtaqsimlashningbudjetmexanizmiorqaliama
lgaoshiriladi. 
Davlatbudjetiningxarajatlarixuddiuningdaromadlarisingari, 
ikkiyoqlamaxaraktergaega. 
Birtomondan, 
budavlatningxarajatlari, 
boshqatomondanesa 
— 
sub’ektlarningixtiyorigatushadiganqaytarilmaydiganmablag’larbo’lib, 
ularningdaromadlarigaaylanadivaulartomonidanturlimaqsadlargamo’ljallangantegi


- 11 - 
shlifondlarnishakllantirishdafoydalaniladi. 
Ana 
shuikkiyoqlamaxarakterdavlatbudjetixarajatlariningyakuniyemas, 
balkitaqsimlashjarayonlariningoraliqbosqichiekanligidandalolatberadi. 
Bu 
yerdabudjetfondlariningegasi 
— 
davlatvapulmablag’larinioluvchilar 
— 
sub’ektlaro’rtasidayangitaqsimlashmunosabatlaripaydobo’ladi. Daromadlarsingari, 
davlatbudjetiningxarajatlari 
ham 
ob’yektiviqtisodiykategoriyadir. 

kategoriyasifatidabudjetlitaqsimlashmunosabatlariningma’lumbiryakuniyqisminiab
straktholdaumumlashtiradi. 
Ularningmoddiylashuvibudjetdansub’ektlargapulmablag’lariningteskarioqimibilan
xarakterlanadi. 
Shundayqilib, 
davlatbudjetiningiqtisodiymazmunidegandaumumdavlatpulfondinishakllantirish, 
mablag’larnibudjetlarichidataqsimlashvasub’ektlarnibudjetdanmoliyalashtirishnatij
asidavujudgakeladigan, 
o’zarobog’langantaqsimlashmunosabatlariningbutunkompleksitushuniladi. 

Davlatbudjetiko’psonlivabo’lingantaqsimlashaktlariningmajmuiorqaliyalpiichkima
hsulotharakatiningasosiyyo’nalishlaridanamoyonbo’ladi. 
Aynanbudjetiste’molvajamg’arishfondlariningshakllanishida, 
iste’molfondiningqismlargaajralishiga, 
sofdaromadningdavlatvasub’ektlaro’rtasidabo’linishigahalqiluvchita’sirko’rsatadi. 
Mamlakatningasosiymoliyaviyrejasiko’rinishidaqonuniyrasmiylashtirilgan, 
davlatpulfondlariniyaratishvaulardanfoydalanishborasidagiiqtisodiymunosabatlarm
ajmuigadavlatbudjetideyiladi. 
1) taqsimlash;
Davlat byudjeti 
ikki xil 
funksiyani 
2) nazorat.


- 12 - 
Davlatbudjetiningtaqsimlashfunksiyasiorqaliuningmohiyatinamoyonbo’ladi. 
Bu 
davlatbudjetitomonidanamalgaoshirilayotgantaqsimlashmunosabatlariningmazmun
idayaqqolko’rinadi. 
Davlatbudjetiorqaliamalgaoshiriladigantaqsimlashbujarayonningikkinchi 
(oraliq) 
bosqichidir; 
Shuninguchun 
ham 
davlatbudjetiningtaqsimlashfunksiyasio’zigaxosbo’lganxususiyatgaegabo’lib, 
undantaqsimlanganyalpiichkimahsulotniqaytataqsimlashdafoydalaniladi. 
Agar 
taqsimlashningbirinchibosqichidabudjetmablag’larimilliydaromaddadavlatningulus
hisifatidamaydongachiqsa, 
uningikkinchibosqichidaesaanashuulushqismlargabo’linadivako’psonlikanallarorqa
liturlitadbirlarnimoliyalashtirishgavafondlarnishakllantirishgayo’naltiriladi. Davlat 
budjeti bilan iqtisodiyot va ijtimoiy sohaning barcha bo’linmalari bevosita yoki 
bilvosita bog’langandir. 
Davlat budjetining nazorat funksiyasi ham o’ziga xos xususiyatlarga ega.
Birinchi xususiyat umumiylik, universallik. Bu milliy iqtisodiyotni tezkor 
boshqarishda davlat budjetining nazorat funksiyasidan keng foydalanish uchun 
sharoit yaratadi. 
Davlat budjetining nazorat funksiyasiga tegishli bo’lgan ikkinchi xarakterli 
xususiyat moliyaviy munosabatlarning alohida sohasi sifatida davlat budjetining 
yuqori darajada markazlashtirilganligidan kelib chiqadi. Markazlashtirilganlik har 
doim yuqori organlar oldida quyi organlarning hisobot berib turishini, ma’lum 
ketma-ketlikda bo’ysunishning tizimliligini anglatadi. Bu esa, o’z navbatida, 
yuqoridan quyigacha davlat moliyaviy nazoratini tashkil etishga shart-sharoit 
yaratib beradi. 
Kuchli majburiylik, imperativlik davlat budjetining nazorat funksiyasiga 
tegishli bo’lgan uchinchi xususiyatdir. Budjet davlatniki bo’lganligi uchun uning 
nazorat funksiyasi milliy iqtisodiyotni boshqarish vositalaridan biri hisoblanadi.
Davlat budjetining nazorat funksiyasi:
1) davlat budjetining daromadlarini oshirish uchun pul mablag’larini jalb 


- 13 - 
qilish; 
2) mablag’larni sarflashning qonuniyligini ta’minlash; 
3) budjet mexanizmi orqali ishlab chiqarishning samaradorligini oshirishni 
ko’zda tutadi. 
Sub’ektlar faoliyatini moliyaviy resurslar bilan ta’minlashda davlat 
budjetining tartibga soluvchi roli quyidagi ko’rinishda bo’lishi mumkin:
2
- moliyaviy resurslarga bo’lgan yangbi talabni kelgusi budjet yilida 
budjetning xarajatlari tarkibiga kiritish; 
- moliyaviy resurslarga bo’lgan qo’shimcha ehtiyojni mavjud budjet 
resurslarini manyovr qilish, ya’ni budjet kreditlarini bir ob’ektdanikkinchisiga 
o’tkazish yo’li bilan qondirish. Bunday imkoniyatning mavjudligi amaliyotda 
ayrim sub’ektlarning o’zlariga taqdim etilgan moliyaviy resurslarni to’liq 
o’zlashtirishning uddasidan chiqa olmasligi bilan izohlanadi; 
- qo’shimcha ehtiyojni hukumatning zaxira fondlari hisobidan qoplash va 
boshqalar. 

Download 0,5 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish