Mavzu: Iqtisodiyotda axborot komunikatsion texnologiyalar va tizimlar Reja

Axborot texnologiyalari tendentsiyalari 
Axborot texnologiyalari ijtimoiy va iqtisodiy hayotning barcha jabhalarida, 
ayniqsa ishlab chiqarish, ilmiy va xo'jalik operatsiyalarida, boshqaruv va xizmat 
ko'rsatish faoliyatida turli xil ishlarni bajarish uchun qo'llaniladi. Korxonalar 
ma'lumotsiz muvaffaqiyatli biznes bo'lmasligini tushunishdi va shuning uchun AKT 
texnologiyalari bugungi kunda juda katta qo'llanilmoqda. 
Rivojlangan 
mamlakatlarda 
ishlab 
chiqarishni 
robotlashtirish, 
mikroelektronika ishlab chiqarish uskunalarini tez sur'atlar bilan o'sishi va 
boshqaruv ishlarini kompyuterlashtirishda rivojlangan mamlakatlarda mehnat 
unumdorligini oshirish va xarajatlarni kamaytirish kompyuterda ishlaydigan ishlab 
chiqarishga tayanadi. 

---

Bugungi kunda ushbu sohalarga yo'naltirilgan yirik investitsiyalar tufayli 
dunyoning eng rivojlangan mamlakatlarida mikroelektronika uskunalari ishlab 
chiqarish yiliga 20% ga, robotlar 25% ga, murakkab texnologiyalar va CAD/CAM 
30% ga oshdi. Ularning modullari narxlarining doimiy ravishda tushib ketishi 
kompyuterlashtirish darajasining o'sishiga katta ta'sir ko'rsatadi. 
Kompyuterlashtirish darajasini oshiradigan texnologiyaning eng muhim 
tendentsiyalari quyidagilardir: 
Analoglardan farqli o'laroq, tobora kattaroq raqamli signallardan 
foydalaning3, shuningdek, barcha hayotiy jarayonlarni kompyuterlashtirish 
tendentsiyasi. 
• Yarim o‘tkazgich elementlariga ega bo‘lgan okruglarga asoslangan 
texnologiyadan chipli doiralarda o‘tish aloqa va raqamlashtirishni takomillashtirish 
imkonini berdi, ular tasavvur qilgan ko‘plab iqtisodiy faoliyat virtual bilan 
almashtirildi. ma'muriy va texnik xarajatlaringizni kamaytirish va yangi strategik 
tashabbuslarga tayyorgarlik ko'rish uchun ularning texnologik infratuzilmasini 
birlashtirish (Turban, E., Volonino, L., Wood, G., 2013.67). 
• Kompyuter tarmoqlariga integratsiyalashuv, shubhasiz, yangi iqtisodiyotga 
xosdir. Elektron bozorlarning ishlashi iqtisodiyot tarkibini o'zgartirdi. Yirik 
transmilliy kompaniyalar yangi strategiyaga murojaat qilishlari kerak, bu hisoblash, 
aloqa va dam olish o'rtasidagi yaqinlashuv natijasidir, chunki mahsulotdagi bilimlar 
mazmuni o'sib bormoqda va raqamli shaklda ko'proq ma'lumot oladi va 
kompyuterda eslab qoladi. 
• Innovatsiyaga asoslangan yangi iqtisodiyot bozorda mavjud bo'lishi uchun 
innovatsion ko'nikmalarga ega bo'lishi kerak. Shu sababli, ushbu va boshqa 
tendentsiyalar tufayli ko'plab xodimlar innovatsion ishlardan foydalanish 
imkoniyatiga ega. 
• massiv ma'lumotlarni qayta ishlash, grafik, yo'l-yo'riq tizimlari, multimedia 
va boshqalarni ta'minlaydigan mijoz-server tizimlarida markaziy kompyuterga 
asoslangan axborot tizimlarini o'tkazish. 
• Matn, grafik, ovoz kabi ikki yoki undan ortiq turdagi ommaviy axborot 
vositalarining kompyuter ilovalariga asoslangan barcha turdagi video yoki boshqa 
animatsiya texnikasi bilan yordam beradigan yoki birlashtirilgan texnologiya 
sifatida tavsiflangan multimedianing o'zaro ta'siri. Multimedia yangi mahsulot va 
xizmatlarni yaratish uchun asos bo'ldi, masalan, elektron kitoblar, gazetalar, elektron 
sinf taqdimoti texnologiyasi, tasvirlar, grafik dizayner vositalari va ovozli pochta 
videolari va boshqalar. 
Muayyan multimediyaga ishlov berish orqali ma'lumotlarni qayta ishlash va 
bugungi kunda ko'pchilik veb-saytlar multimediadan foydalanadi. 

---

• Axborot texnologiyalarining yana bir muhim tendentsiyasi bu ochiq tizimli 
hisoblash tizimiga o'tishdir. 
Bu tizimlar mavjud va foydalanuvchilar va xaridorlar oldida raqobatlashadi, 
chunki mahalliy va global tarmoqlarda tizimlarning ulanishi va butun dastur 
tizimining ochilishini oshiradi. 
Yuqoridagi tendentsiyalardan Arpanet tarmog'ida va XX asrning 60-yillari 
oxirida (aniqrog'i 1968 yilda) taqdim etilgan global kompyuter tarmoqlarida 
boshlangan Internetdan eng muhim foydalanish hisoblanadi. Internetdan 
foydalanish insoniyat jamiyati rivojlanish tarixidagi boshqa texnologiyalarga 
qaraganda tezroq o'sib bormoqda. 1993-1997 yillarda Internetga ulangan 
kompyuterlar soni 1 milliondan 20 milliongacha oshdi. 2001 yilda bu raqam
250 million edi, bugungi kunda bu tendentsiya barqaror o'sib bormoqda. 
Shunday qilib, bu tendentsiyalarning barchasi raqamli iqtisodiyot va tarmoq 
razvedkasining markazi bo'lgan axborot supermagistrali (AKT) hisoblanadi. Internet 
modeliga asoslanib, axborot supermagistrali uylarda, maktablarda, korxonalarda va 
hokazolarda minglab foydalanuvchilar uchun katta hajmdagi ovoz, matn va 
fotosuratlarni o'zlashtira oladigan keng tarmoqli o'zaro ulanish tizimlari yoki veb-
aloqa tizimiga aylantirilmoqda. Shunday qilib, telekommunikatsiya texnologiyalari 
yuqorida aytib o'tilganidek, bir martalik to'rga imkon beradi, chunki dunyodagi 
barcha kompyuterlar turli xil ilovalar orqali interaktiv va multimedia ko'rinishida 
bir-biri bilan aloqa o'rnatishi mumkin.