Mavzu. Iqtisodiyot nazariyasi fanining predmeti va bilish usullari

Kishilik jamiyati rivojlanishi bosqichlari 

 

Maxsus iqtisodiy qonunlar 

 

Davriy iqtisodiy qonunlar 

 

---

 

 

 

 

   

 

1.3-rasm. Iqtisodiy qonunlarning turkumlanishi 

Iqtisodiy  qonunlar  bilan  bir  qatorda  iqtisodiyot  nazariyasi  fani  iqtisodiy  jarayonlarining 

alohida  tomonlarini  tavsiflaydigan  iqtisodiy  kategoriya  (ilmiy  tushuncha)larni  ham  ta’riflab, 

ularning mazmunini ochib beradi. 

Iqtisodiy  kategoriya  –  doimo  takrorlanib  turadigan,  iqtisodiy  jarayonlar  va  real 

hodisalarning ayrim tomonlarini ifoda etuvchi ilmiy-nazariy tushuncha.  

Iqtisodiy  kategoriya  (ilmiy  tushuncha)lar  alohida  kishilar  tomonidan  oʻylab  topilmagan, 

balki real  iqtisodiy  hodisalarni ifoda  etadigan  ilmiy tushuncha  boʻlib,  ilmiy  fikrlash  mahsulidir. 

Masalan,  bozor,  kapital,  ishchi  kuchi,  iqtisodiy  muvozanat,  moliya,  kredit  va  boshqalar  shular 

jumlasidandir.  Iqtisodiy  qonunlar  bilan  iqtisodiy  kategoriyalarning  farqi  shundaki,  birinchisi 

iqtisodiyotning turli boʻgʻinlari, sohalari, boʻlaklari orasidagi bogʻliqlikni, ularning biri oʻzgarsa, 

albatta ikkinchisi ham oʻzgarishi mumkinligini koʻrsatadi. Iqtisodiy kategoriya (ilmiy tushuncha) 

lar  esa  iqtisodiy  hodisalarning  bir  tomonini, uning  mazmunini  ifoda  etadi.  Masalan,  narx,  talab 

degan  tushunchalar  orqali  biz  eng  avvalo  bu  tushunchalarning  iqtisodiy  mazmunini  tushunib 

olamiz. Talab qonuni orqali esa, talab hajmi bilan narx oʻrtasidagi aloqadorlikni bilib olamiz. 

Umuman olganda, iqtisodiy qonunlar va kategoriyalar bir-birlari bilan bogʻliq boʻlib, ular 

bir-birini toʻldiradi. Ular birgalikda iqtisodiy taraqqiyot jarayonlarini aks ettiradi.  

Iqtisodiy  qonunlar  bilan  bir  qatorda  iqtisodiyot  nazariyasi  fani  iqtisodiy  jarayonlarining 

alohida tomonlarini tavsiflaydigan iqtisodiy kategoriyalarni (ilmiy tushunchalarni) ham ta’riflab, 

ularning mazmunini ochib beradi. 

Iqtisodiy  kategoriyalar  –  doimo  takrorlanib  turadigan,  iqtisodiy jarayonlar  va  real