Mavzu: Investitsiyalar hisobini tashkil etish Reja

Uchinchi usulda qayta baxolash jami investitsiya portfeli buyicha amalga oshiriladi. Ushbu usulda guruxdar buyicha qayta baxolash natijasida oshirilgan kiymat summasi xususiy kapital summasiga ki­ritiladn, pasaytirilgan kiymat summasi xarajatlarga olib boriladi, urtadagi farq, agar ijobiy bo’lsa investitsiyalarni kupayishiga, agar salbiy bo’lsa investitsiyalarni kamayishiga olib boriladi.
Qimmatli qogozlarga yunaltirilgan investitsiyalarni qayta baxolash usullari farqini kuyidagi shartli materiallar asosida kurib chikamiz (9.1-jadval).
9.1-jadval
«Tong» AJning qimmatli qogozlarga investitsii lari

Korxona	Aksiya soni	Aksiyaning sotib OLISh qiymati	Aksiya­ning bozor qiymati	Sotib olish qiymati summasi	Bozor qiymati summasi	Bozor qiymatini oshishi va paeayipsh
Savdogarbank	10	5000	5200	50000	52000	2000
Savdogarbank	20	6000	5200	120000	104000	-16000
«Suxrob» AJ	100	1000	800	100000	80000	-20000
«Suxrob» A J	50	1200	800	60000	40000	-20000
Jami				ззоооо	276000	-54000

Ushbu shartli ma’lumotlar asosida qayta baxolangan moliyaviy investitsiyalarning balans qiymati yukoridagi uchta usullarda kuyidagicha buladi (9.2-jadvalga karang).
«Tong» AJ qimmatli qogozlari balans qiymati

Usul	Sotib olish qiymati buyicha	Bozor qiymati buyicha	Sotib olish va bozor qiymatidan eng kichigi buyicha	Farq (=,-)
1- usul	330000	276000	274000	-56000
2-usul	330000	276000	270000	-60000
3-usul	330000	276000	276000	-54000

Kurinib turibdiki, 1-usulda aksionerlik jamiyatining qimmatli qogozlarga yunaltirilgan investitsiyalarining sotib olish va bozor krymapыaridan eng kichigi buyicha sayta baxolangan qiymati


274000 sumni tashkil etadi, ya’ni sotib olish siylshtiga nisbatan ularning sadri 56000 sumga tushib ketgan. Xisobot yili oxirida ushbu usul buyicha щmmatli krgozlar sayta baxolanganda, ularning siymati balansda 274000 sum etib belgilanadi va urtadagi farqi ya’ni 56000 sumlik zarar, rezerv kapitali xisobidan krplanadi, Agar rezerv kapitali ushbu massad uchun shakllanmagan bo’lsa, u xolda ushbu summa korxona zarariga olib boriladi.
Agar korxona qimmatli qogozlarni qayta baxolashning ikkinchi usulini tanlagan bo’lsa, u xolda qimmatli qogozlar kadrini pasayishi natijasida 60000 sumlik zarar Ko’rilgan buladi va xisobot yili oxirida ularning balans qiymati 270000 sum mikdorida balansda aks ettiriladi. Ko’rilgan zarar, xudsi 1 -usuldagidek, rezerv kapitali xisobidan koshtanadi yoki korxona zarariga olib boriladi.
Agar korxona qimmatli qogozlarni qayta baxolashning 3- usulini qo’llayotgan bo’lsa, u xolda xisobot yili oxiriga qimmatli qogozlarning Qiymati 330000 sumdan 276000 sumga tushiriladi, urtadagi farq, ya’ni 54000 sum, rezerv kapitali xisobidan koplanadi yoki bunday rezerv kapitali bulmasa korxona zarariga olib boriladi.
Qarz va kredit sifatida kiritilgan investitsiyalarni baxolash. Qarz va kredit sifatida kiritilgan investitsiyalarni baxolash ularning berish sanasidagi xisob qiymati buyicha amalga oshiriladi. Xisob qiymati invesgitsiyaga kiritilgan aktivning turiga boglik buladi.
Jumladan, qisqa va uzoq mud datga investitsiyaga kiritilgan asosiy vositalar va nomoddiy aktivlar balansda ularning boshlangich qiymati buyicha baxolanadi. Bu aktivlarni boshlangich qiymatdan yukori baxolanib investitsiyaga kiritilishi korxonaga kushimcha daromad keltirishi mumkin va aksincha, past kilib kiritilishi korxonag a zarar keltirishi mumkin. Lekin xar iskala xolda xam invesggitsiyaning balans qiymati ushbu aktivlar buyicha boshlangich kiymatga teng bulishi zarur. Investitsiya muddati tugagach bu turdagi aktivlar boshlangich qiymatida moe schyotlar tarkibiga tiklanadi
K^arz va kredit sifatida investitsiyaga kiritilgan tovar-moddiy zaxiralar ularning balans qiymatida, ya’ni tznnarxi buyicha balansda aks etishi lozim. Ushbu qiymatdan chetlayansh (past yoki yukori) korxo­naga, xudsi uzoq muddatli aktivlar singari, moe ravishda zarar yeki kushimcha daromad keltiradi. Moddiy zaxiralarni kdytarilishi xam moe schyotlarga balans qiymatida, ya’ni tannarxi buyicha tiklanadi.
11ul mablaglarini qarz va kredit sifatida investitsiyaga kiritilishi ularning berilgan summadagi mikdorida baxolanadi va ushi mikdorda qaytarilgach moe schyotlarga tiklanadi.
Qarz va kredit shartnomasiga muvofiq qarz va kredit sifatida kiritilgan investitsiyalar qayta baxolanishi kam mumkin. Qayta bi^olash investitsiyaga kiritilgan asosiy vositalar va moddiy aktiv- lprning boshlangich kiymatlari xukumat karorlari yoki korxonaning mulkini boshqa mulk shakliga aylanishi munosabati bilan mutassadi tashkilot karori bilan uzgartirilganda amalga oshiriladi. Bunday \olda investor investitsiyaga kiritgan uzoq mudsatli aktnvlarining balans qiymatini uzgartiradi va usha qiymatda keyingi sanalarda ularni balansda aks zttiradi. Qayta baxolash tovar-modday zaxira- impra xam taalluqli bulib, ularning balans qiymatini uzgarishi in­vestitsiya qiymatini xam uzgarishiga olib keladi. Karra kredit sifa­tida investitsiyaga kiritilgan aktivlarning qayta baxolanishi shart­noma shartlariga muvofiq investorning oladigan daromad iga ta’sir kilishi xam, ta’sir kilmasligi xam mumkin.
Aktivlarni qarz va kredit sifatida investitsiyaga kirituvchi korxonalar uzlarining xisob siyosatlarida baxolash va qayta baxolash tartiblarini, ularni korxona daromad va xarajatlariga ta’sirini , shuningdek, qayta baxolash natijalarini schyotlarda aks ettirish usullarini ochib berisshari lozim.