|
rasm. Asosiy kapitalga kiritilgan investitsiyalar(prognozi)10
Strategiyaning asosiy vazifalari uchta asosiy yo‘nalish bo‘yicha: investitsiya muhitini yaxshilash, ichki investitsiya manbalarini kengaytirish va investitsiya manbalarining samaradorligini oshirish, samarali chora-tadbirlarni amalga oshirish va xorijiy investitsiyalarni jalb qilishning yangi yondashuvlarini ishlab chiqish aniqlangan.
2025 yilgacha investitsiyalarning asosiy manbalari to‘g‘ridan-to‘g‘ri investitsiyalar, shu jumladan davlat-xususiy sheriklik, davlat investitsiyalari va korporativ qimmatli qog‘ozlar sarmoyalari bo‘ladi. 2019-2025 yillarda amalga oshirilayotgan hamda istiqbolli yangi investitsiya loyihalari doirasida 1002,5 milliard so‘mdan ortiq markazlashtirilmagan investitsiyalarni o‘zlashtirishi ko‘zda tutimoqda. Shuningdek, yaqin 30 foizi korxonalarning o‘z mablag‘lari hisobidan moliyalashtiriladi.
Asosiy kapitalga kiritilgan investitsiyalar yalpi ichki mahsulotdagi ulushi 2018 yildagi 30,5 foizdan 2025 yilda 37,5 foizga o‘sishi kutilmoqda. Shuningdek, 2025 yilda jalb qilingan to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar va kreditlar miqdori 11 milliard AQSh dollarga yetkaziladi, bu ko‘rsatkich 2018 yilda 1,6 milliard AQSh dollarni tashkil qilgan. Investitsion siyosat strategiyasining amalga oshirilishining natijasi respublikaning hududiy va sanoat rivojlanishini har tomonlama ta’minlash, shuningdek mahsulotlarning xom ashyodan tayyor mahsulotgacha bo‘lgan qiymat zanjirlarini shakllantirish, mavjudlarini mustahkamlash va yangi hududlararo va tarmoqlararo aloqalarni shakllantirish, sohalar, hududlar, davlat organlari va xususiy biznes o‘rtasidagi hamkorlikni rivojlantirish bo‘ladi.
Investitsiya loyihalarini moliyalashtirish O’zbekistonda asosan tijorat banklari tomonidan beriladigan kreditlar hisobidan amalga oshiriladi. Demak,
Investitsiya loyihalarini moliyalashtirishni huquqiy asoslarining chet elda qo’llanilishi
Investitsiya loyihalarini moliyalashtirishning huquqiy asoslari bo’yicha jahon tajribasini ko’rib chiqadigan bo’lsak, Yevropa davlatlari(Germaniya, Fransiya, Ispaniya, Niderlandiya, Avstriya hamda Skandinaviya davlatlari), Lotin Amerikasi, Afrika mamlakatlarining tez rivojlanayotgan davlatlarida shuningdek, Yaponiyada investitsiyalarni tartibga solish ya’ni ularning huquqiy asosi asosan davlat tomonidan muvofiqlashtiriladi, ya’ni davlat nazorati yuqori va davlat tomonidan boshqarishning eng rivojlangan mexanizmlaridan foydalaniladi. Aksincha, AQSH, Kanada va Avstraliya davlatlarida investitsiyalarni moliyalashtirishda xususiy kapitalning o’rni ko’proq bo’lganligi uchun ushbu davlatlarda investitsiyalarni boshqarish hamda nazorat qilishda davlatning roli kuchsizroq, ularda asosan bozor mexanizmlari rivojlangan va investitsiyalarni moliyalashtirish, boshqarish bozor mexanizmlariga asoslanadi. Davlat iqtisodiy boshqaruviga bo'lgan yondashuvlami asoslash yo'lida G'arb olimlari bozor “muvaffaqiyatsizligi”, ya'ni «sinish» hamda davlat «muvaffaqiyatsizligi» nazariyasini olg'a surishadi. Bozor o' z kuchsizligi va kam samaradorligi tufayli resurslarning eng maqbul taqsimotini ta'minlay olmagan hollarda, ya'ni u muvaffaqiyatsizlikka uchragan joylarda davlat boshqaruvining turli shakllaridan foydalanadi. Iqtisodiyotni bunday boshqarish bozor iqtisodiyotiga o'tish davri mamlakatlari uchun xos bo'lib, investitsiya faoliyatini daviat tomonidan muvofiqlashtirishning kuchayishi, birinchi navbatda, bozor mexanizmlarining to'la shakllanmaganligi va to'liq ishlamasligi oqibatida yuz beradi.
Siyosiy- huquqiy barqarorligi, kuchli korporativ boshqaruv tizimini olib borishi hamda past baholarda tovarlar sotib olish mumkinligi(inflyatsiya darajasi juda past) kabi investorlar uchun qulayliklarga ega Yaponiya davlati hukumati xorijiy investitsiyalarga nisbatan kam cheklovlar qo'ygan. Yaponiyaga sarmoya kiritmoqchi bo‘lgan xorijiy firmalar yoki fuqarolarga eksport balansi yoki savdo bilan bog‘liq hech qanday talablar yo‘q va muayyan iqtisodiy sektorlar bo‘yicha oldingi qonuniy cheklovlar olib tashlandi yoki sezilarli darajada liberallashtirildi.
Yaponiya portfel investitsiyalar bo'yicha kuchli raqobatchi va 2017 yilda o’zining 10 mlrd AQSH dollaridan ortiq to’g’ridan- to’gri xorijiy investitsiyalar darajasi bilan aktiv to’gridan- tog’ri xorijiy investor hisoblanadi. Yaponiyaga toʻgʻridan-toʻgʻri investitsiyalarning asosiy manbalari AQSH, Fransiya, Niderlandiya, Singapur, Kayman orollari va Shveytsariya boʻlib, ular birgalikda 2017-yilda toʻgʻridan-toʻgʻri investitsiyalarning 80% ni tashkil etdi. Yaponiyada faoliyat yuritayotgan xorijiy kompaniyalarga to'siqlar, biznesning yuqori xarajatlari va soliq stavkalari, litsenziyalash tartibining va tartibga solish rejimlarining murakkabligini o'z ichiga oladi.
Yaponiyada xorijiy investorlar uchun asosiy tarmoqlar sug'urta, elektrotexnika va transport uskunalarini o'z ichiga oladi. Moliya sektori va aloqa va tarqatish sektoridagi islohotlar so'nggi yillarda ushbu tarmoqlarga ham to'g'ridan-to'g'ri investitsiyalarni rag'batlantirdi. Yaqinda Yaponiya tashqi savdo tashkiloti xorijiy sarmoyadorlar ham Yaponiyaning sun'iy intellektiga va To'rtinchi sanoat inqilobi deb ataladigan boshqa texnologiyalarga va Yaponiya turizm sanoatiga (Yaponiyaning so'nggi xorijiy turizm portlashi nuqtai nazaridan) qiziqish ortib borayotgani haqida xabar berdi va investitsiyalar kengayib borayotganini qayd etdi.
Yaponiya davlatida xorijiy investitsiyalarni tartibga soluvchi asosiy qonunlar va nazorat qiluvchi organlar qanday?
Xorijiy valyuta va tashqi savdo qonuni (FEFTA) Yaponiyaga xorijiy investitsiyalarni tartibga soladi. Bu qonun 1949 yil 1 dekabrda qabul qilingan bo’lib, hozirgi kungacha bir nechta qo’shimcha va o’zgartirishlar kiritilgan. Qonun 9 ta bo’limdan iborat va unda asosiy tushunchalar, Yaponiya davlati xavfsizligi va tinchligini ta’minlash, to’lov, tranzaksiyalar, ichki investitsiyalar, tashqi savdo aks ettirilgan. Moliya vazirligi va Iqtisodiyot, savdo va sanoat vazirligi FEFTAni boshqarish uchun mas'ul bo'lgan Yaponiyaning asosiy organlaridir. Shuningdek, Yaponiya Banki(Bank of Japan) ham ma'lum ma'muriy masalalar bo'yicha yurisdiktsiyaga ega va boshqa idoralar ma'lum sohalar bo'yicha yurisdiktsiyaga ega.
Yaponiya Jahon savdo tashkiloti (WTO World Trade Organization) a'zosi. Yaqinda Yaponiya Trans-Tinch okeani strategik iqtisodiy hamkorligi (Trans-Pacific Strategic Economic Partnership) (2016 yilda) va Trans-Tinch okeani hamkorligi bo'yicha keng qamrovli va progressiv bitimni (TTPII Comprehensive and Progressive Agreement for the Trans-Pacific Partnership) (2018 yilda) imzoladi. 2018-yilda Yaponiya, shuningdek, Yevropa Ittifoqi-Yaponiya Iqtisodiy sheriklik to‘g‘risidagi bitimga ham kirdi, unga ko‘ra ikki imzolovchi 2019-yildan boshlab Yevropa Ittifoqi mamlakatlari va Yaponiya o‘rtasida savdo qilinadigan aksariyat tovarlarga tariflarni kamaytirish yoki bekor qilish majburiyatini oladi.
Yaponiya investitsiyalar bilan bog'liq ko'plab xalqaro hujjatlarni, shu jumladan Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkiloti (OECD Organisation for Economic Co-operation and Development), BMT va Osiyo-Tinch okeani iqtisodiy hamkorlik (Asia-Pacific Economic Co-operation)yo'riqnomalarini va Investitsion nizolarni hal qilish bo'yicha xalqaro markaz konvensiyasini imzoladi.
Yaponiya boshqa Osiyo-Tinch okeani mamlakatlari bilan yaqinda Xitoy tomonidan qoʻllab-quvvatlangan Osiyo-Tinch okeani erkin savdo hududini oʻrganishda davom etmoqda.
Do'stlaringiz bilan baham: |
