mavzu: investitsiya faoliyatida kapital qurilish

Franchayz – bu mahsulot va tovarlarni ishlab chiqarishda o‘zga korxonalarning texnologiya, algoritm, formula va boshqa tashqi ko‘rinishlaridan foydalanish huquqi. Bunday huquq asosan boshqa firma yoki boshqa tuzilmalardan shartnomalar asosida sotib olinadi. Bozor iqtisodiyotiga o‘tish hamda erkin raqobat muhiti vujudga kelishi munosabati bilan ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatish sohalarida raqobatbardoshlikni ta’minlashda nomoddiy aktivlarni o‘rni ko‘tarilib, ular roli borgan sari oshib boradi. Barcha turdagi nomoddiy aktivlarni tashkil etish o‘z navbatida investitsiyalarni talab etadi. Moddiy mulk ob’ektlaridek, nomoddiy aktivlarni tashkil etish va doimiy tarzda yangilab borish muayyan sarf-harajatlarni talab etadi.
Nomoddiy aktivlar muayyan vaqt birligida ishlab chiqarishni boshqaruvchi, tovar mahsulotni ilgari surishda, mahsulot tannarxini pasaytirishda, umuman
kapitallashuvni ta’minlashda erkin raqobat muhitida juda ham qo‘l keladigan aktivlar qismi hisoblanadi. Investitsiyalarni bir qismi korxona, xo‘jalik yuritish sub’ekti tomonidan asosiy kapitalni tiklash, yangilash, kengaytirish va muntazam modernizatsiyalashga qaratilsa, ikkinchi qismi nomoddiy aktivlar majmuasini kengaytirishga, fan-texnika taraqqiyoti yutuqlarini joriy etishga, nou-xaulardan foydalanish huquqlarini qo‘lga kiritish hamda korxona salohiyatini oshirishga, uning obro‘-e’tibor qozonishiga, yuqori imidjga ega bo‘lishiga qaratiladi. Investitsiyalarni yana bir qismi aylanma mablag‘larni tashkil etishga, ularni to‘ldirishga qaratiladi. Nomoddiy aktivlarga investitsiyalar keskin raqobat muhitida ishlab chiqarish, xizmat ko‘rsatish sohalarida yetishtirilgan tovar mahsulot va xizmatlarni ilgari surishni, ular aylanma muddatini qisqartirishni, iste’molchilarga qisqa muddatlarda yetkazilishini ta’minlaydi, ko‘maklashadi. Nomoddiy aktivlar raqobatbardoshlikni yangi texnologiya, mahsulot patentlari, litsenziyalar va boshqa nomoddiy aktivlar turlarini harid yetish yo‘li bilan xo‘jalik yuritish sub’ekti faoliyatini yangilanib borishga, zamonaviylashtirishga va bozor talablariga javob bera oladigan tovar va xizmatlarni yaratilishiga zamin yaratiladi. Nomoddiy aktivlarni asosiy turlari patentlar, litsenziyalar, savdo markalari, tovar belgilari franchayz, dasturlar ta’minoti, “gudvill” va boshqalar kapitallashtiriladi va foydalanish davri mobaynida so‘ndirib boriladi.

2.