mavzu: investitsiya faoliyatida kapital qurilish – mavzu: Kapital qurilish va kapital qo‘yilmalar. Reja

Turli usullar yordamida hisoblangan lizing to‘lovlari miqdorining 
taqqoslama tahlili, ming so‘m. 
To‘lovlar tartib 
raqami 
Lizing to‘lovlari hisoblangan usullar 
Tashkil etuvchilar 
PMO 
Koeffitsiyentlar 
1 
12851,282 
38217,84 
13187,86 
2 
12851,282 
37822,54 
13187,86 
3 
12851,282 
37428,20 
13187,86 
4 
12851,282 
37033,12 
13187,86 
5 
12851,282 
1237,82 
13187,86 
6 
12851,282 
990,02 
13187,86 
7 
12851,282 
742,22 
13187,86 
8 
12851,282 
495,60 
13187,86 
9 
12851,282 
247,80 
13187,86 
10 
12851,282 
- 
13187,86 
11 
12851,282 
- 
13187,86 
12 
12851,282 
- 
13187,86 
Jami 
154215,38 
154215,38 
154245,32 

---

PMO va tashkil etuvchilar usuli to‘lovni amalga oshirish vaqtiga qaramasdan 
o‘z mohiyatini o‘zgartirmaydi. Bulardan farqli ravishda koeffitsiyentlar usuli agarda 
to‘lov lizing muddatining oxirida emas, aksincha boshida (prenumerando annuiteti) 
amalga oshirilsa, formulaga ma’lum bir o‘zgartirishlar kiritilishi talab etiladi. 
Tashkil  etuvchilar  va  koeffitsiyentlar  usuli  lizingga  oluvchining  zimmasiga 
bo‘lgan  to‘lov  og‘irligini  lizing  shartnomasining  butun  muddati  davomida  teng 
taqsimlanishini  ko‘rsatib  berdi.  PMO  usulida  esa  asosiy  og‘irlik  lizing  muddatining 
dastlabki oylariga to‘g‘ri keladi. 
Lizing to‘lovlarini hisoblashning ushbu sxemasi ko‘p yillik ish faoliyatiga ega 
bo‘lgan,  barqaror  korxonalar  tomonidan  qo‘llanilsa  maqsadga  muvofiq  bo‘ladi. 
Chunki  bunday  korxonalarning  pul  mablag‘lari  oqimi  asosan  boshqa  manbalardan 
akkumulyatsiyalanadi (jamlanadi) hamda ushbu oqimning asosiy bo‘lmagan qismini 
tashkil  etadi.  Ushbu  usulni  teskari  holatda,  ya’ni  pul  mablag‘lari  oqimi  to‘liq 
shakllantirilmagan  yoki  lizing  ob’ekti  pul  mablag‘lari  oqimining  katta  qismini 
ta’minlagan korxonalarda qo‘llanilsa mijozning to‘lovga qobiliyatsizligi xavfi paydo 
bo‘ladi.  Qo‘yidagi  keltirilgan  15.2-jadvalda  har  bir  metodning  afzalliklari  va 
kamchiliklari  hamda  dastlabki  belgilari  ifodalangan  bo‘lib,  ular  orkali  lizingga 
oluvchilar  o‘z  faoliyatlarida  to‘lovlarni  qaysi  usullar  yordamida  hisoblashlarini 
aniqlab olishlari mumkin. 
Respublikamizda  lizing  to‘lovlarini  hisoblaganda  bir  qator  o‘ziga  xos 
xususiyatlar  e’tiborga  olinadi.  Lizing  to‘lovlariga  oid  ta’rif  O‘zbekiston 
Respublikasi  Fuqarolik  kodeksining  590-moddasida  va  “Lizing  to‘g‘risida”gi 
Qonunning  22-moddasida  bayon  qilingan.  Shularga  asosan,  lizing  to‘lovlarining 
umumiy  yig‘indisi  lizing  shartnomasiga  asosan  berilayotgan  mulkning  umumiy 
bahosi yoki shunga yaqin qiymat o‘rnini to‘ldiruvchi so‘mma, lizingga beruvchining 
ma’lum loyihaga asosan lizing ob’ektini harid qilish uchun foydalanilayotgan kredit 
zaxiralari badaliga to‘lanadigan so‘mma va lizingga beruvchining vositachilik haqi, 
lizingga  beruvchining  shartnomada  ko‘zda  tutilgan  boshqa  sarf-harajatlari  (lizing 
asosida  ijaraga  berilayotgan  mulkka  texnik  xizmat  ko‘rsatish,  xodimlarni  o‘qitish 
kabi harajatlar)dan iborat. 

---

Shartnomada  lizing to‘lovlari summasi,  shuningdek  ularni  to‘lash  muddatlari 
aks  ettiriladi.  Odatda  lizing  to‘lovlari  bo‘yicha  hisob-kitob  qilishda  umumiy  to‘lov 
so‘mmasi oldindan  belgilangan  to‘lanmalardan  foydalaniladi.  Bu  hol lizing to‘lovi 
amortizatsiya  ajratmalari,  olingan  qarz  mablag‘lari  uchun  to‘lanadigan  foiz  hamda 
lizing  kelishuvi  jarayonida  ko‘rsatiladigan  xizmat  haqini  o‘z  ichiga  oladi.  Ushbu 
holatlar,  shuningdek,  lizingga  oluvchining  loyiha  bo‘yicha  sarflangan  harajatlarini 
hisob-kitob  qilish  orqali  olib  boriladigan  lizing  kompaniyasi  marjasini  aniqlash 
chog‘ida ham e’tiborga olinadi.