Mavzu: Ingliz va O’zbek tillaridagi frazeologizmlarda polisemiya

 

52 

6. 

Kuni  qoldi:  1)  biror  ishni  bajarishda  qaram  bo’lmoq:  Toza  qaqajonlarga 

kuningiz qolibdi – ku, bolam.  Oydin, Yuragida o’ti bor. 2) foydalanishga majbur 

bo’lmoq: “Hay, ishi nimasi, bolam, kunimiz sening topadigan pulingga qoptimi?!”. 

A. Muxtor, Qanot juft bo’ladi. 

7. 

Mazasi  qochdi:  1)  sog’ligi  yomonlashdi:  Bezgak  qurmagur  nari  –  beri 

oborib,  toza  mazamni  qochirdi.  “Mushtum”dan.  2)  biror  ishi  yomonlashdi, 

inqirozga yuz tutdi: Dalada ishning mazasi qochdi. Said Ahmad, Hukm. 

8. 

So’z  bermaslik:  1)  boshqalarga  imkon  bermay,  nuqul  o’zi  gapirmoq: 

Xolmirza  hammani  og’ziga  qaratib  olibdi,  hech  kimga  so’z  bermay  gap 

ma’qullamoqda.  I.  Rahim,  Hilola.  2)  itoat  qilmaslik,  o’z  bilganicha  ish  tutmoq: 

Majlis  a’zolari  hech  kimga  so’z  bermaydigan  Tojiboyning  birinchi  marta  qattiq 

zarba yeganini ko’rdilar. P. Tursun, O’qituvchi.  3) bahslashuvda yutib chiqishga 

qodir bo’lmoq: Ammo Egamberdi – mashinaning quli. Tez orada uncha – muncha 

mexanikka ham so’z bermay qo’yadi u. Oybek, Oltin vodiydan shabadalar.  

9. 

Zo’r  bermoq:  1)  to’la  –  to’kis  safarbar  qilmoq:  Traktorchilar  bo’ron  bilan 

o’chakishganday  kuchlariga  zo’r  berib  ishlardilar.  Sh.  Rashodov,  Bo’rondan 

kuchli. 2) butun kuch va g’ayratini safarbar qilmoq: Biz zo’r berib ishladik, ammo 

yana bir –bir yarim haftadan keyin ishimiz tag’in og’irlashadi. R. Fayziy, Cho’lga 

bahor  keldi.  3)  biror  narsaga  boshqalardan  ko’ra  ortiqroq  e’tibor  qilmoq: 

Paxtachilikda chinakam quloch otish uchun endi ilmga zo’r berish kerak. Oybek, 

Oltin vodiydan shabadalar. 

10. 

Yo’lga solmoq: 1) ketish tomoniga to’g’rilab jo’natmoq: Eshon goh u yoqqa, 

goh  bu  yoqqa  bosh  tortgan  qo’ylarni  yo’lga  solishga  urinar  edi.  Oybek,  Oltin 

vodiydan  shabadalar.    2)  to’g’ri  yo’lga  qaytarmoq:    Tillaboyev  ancha  izga  tushib 

qoldi.  Aslini  olganda  uni  ham  agronom  yo’lga  soldi.  H.  No’’mon,  Yoshlikda 

bergan  ko’ngil. 3)  manfaatdor  bo’lgani holda biror  ishga  rag’batlantirmoq:  “Seni 

bu  jafolarga  kim  soldi?”  –  deb  so’radi  chol  undan.  “Bir  iblis  eshon  yo’lga 

solgandi”.  H.  Maqsudiy,  Bola  yo’qotgan  kishi.  4)  faoliyatini  yaxshilamoq: 

Dastavval ustaxonamizning ishini yo’lga solib berdi. I. Rahim, Hilola. 

 

---