Mavzu: Ingliz va O’zbek tillaridagi frazeologizmlarda polisemiya

frazeologik ma’no deyiladi.  

   Ingliz tilida frazeologik birliklardan nglashiladigan ma’no ikki turga ajratiladi:  

1)  lug’aviy ma’no (literal meaning) 

2)  ko’chma ma’no (figurative meaning) 

   Lug’aviy  ma’no  (  literal  meaning  )  frazeologik  birlikning  kitobdan  yoki 

lug’atdan anglashiladigan asl ma’nosi hisoblanadi. 

---

 

20 

   Ko’chma ma’no ( figurative meaning ) esa frazeologik birlikning asl ma’nosidan 

anglashiladigan  ma’no  bo’lmay,  frazeologik  birlikni  o’z  ma’nosidan  tashqari 

ko’chma ma’noda qo’llash natijasida paydo bo’ladi.  

   Masalan,  the  dog  ate  my  homework  frazeologik  birligi  dangasalik  yoki  o’z 

vaqtida  qilinmagan  uyga  vazifa  uchun  yaxshi  sabab  ma’nosiga  egadir,  bu  ma’no 

frazeologik  birlikning  lug’aviy  ma’nosi  (  literal  meaning  )    hisoblanadi.  Uning 

ko’chma  (  figurative  meaning  )  ma’nosi  esa  mag’lubiyat  uchun  bahona, 

be’manigarchilik kabi ma’nolarni anglatadi.  

  Shuningdek,  frazeologik  birliklarning  voqelikka  nisbat  beriluvchi  lug’aviy 

mazmuni  (nimanidir  nomlashi,  ifodalashi)  frazeologik  ma’no  deyiladi.  Masalan, 

tuyaning  kallasiday;  dead  to  the  world  frazeologik  birligi  narsa  yoki  shaxsning 

sifat  belgisini,  yurak-  bag’ri  qon  bo’lib  ketdi,  to  loose  one’s  head  frazeologik 

birligi  esa  kishining  holatini  anglatadi:  Qovunga  qarang.  Har  biri  tuyaning 

kallasiday. Juda saralangan;  

I was dead to the world as soon as I hit the ground before my go on night watch. 

Yurak bag’rim qon bo’lib ketdi, ertadan beri yolg’iz o’tiribman.  

She must always have been cold, self-possessed woman, but it is just with people 

like that that nature at times plays strange tricks. I’m prepared to believe that she 

lost her head completely.  

   Frazeologik  ma’no  tarkibini  semik  tahlil  qilish  asosida  ham  ideografik  semalar 

ajratiladi. Masalan, ta’bi xira frazeologik birligi sifatlarning ruhiy holat bildiruvchi 

leksik-semantik  guruhiga  mansub.  Bu  guruh  sifatlarning  lug’aviy  ma’nosi 

tarkibida  “kayfiyat”,  “emotsiyaning  ijobiy-salbiyligi”,  “emotsiyaning  kuchli- 

kuchsizligi”  semalari  ajratiladi.  Ana  shu  ideografik  semalar  asosida  yuqoridagi 

frazeologik  birlikning  ma’nosini  “kayfiyati  bir  oz  yomon  holatda”  deb  ta’riflash 

mumkin.  

    Uslubiy baho ifodalashning leksemadagi va frazeologik birlikdagi mavqei farqli. 

Bunday  baho  leksemalarning  ko’pida  yaqol  ifodalanib  turmaydi,  ba’zan  esa 

bunday  baho  leksemani  turlicha  ma’no  munosabatiga  kiritish,  turlicha  qo’llash 

bilan  hosil  qilinadi.  Frazeologik  birliklarning  ko’pida  esa  uslubiy  baho  uning 

---