Мавзу: “Инфекция хақида тушунча. Инфекцион жараён. Юқумли касалликларга ташхис қўйиш усуллари. Микроорганизмларда ўзгарувчанлик турлари, амалиётдаги ахамияти.”

Инфекцион жараён ­– бу макроорганизмга патоген микроб таъсир қилиши натижасида юзага келадиган физиологик ва патологик ўзгаришлар мажмуидир. Протозалар пайдо қиладиган шундай жараёнлар “инвазиялар” деб юритилади. Инфекцион жараён қуйидаги омиллар: а) патоген микроблар ва уларнинг ҳаёт фаолияти даврида ишлаб чиқарадиган маҳсулотлари; б) жараён ривожланиши давридаги макроорганизм ҳолати; в) ташқи муҳит шароитлари; г) ижтимоий омиллар таъсирида ривож-ланади.
Юқумли касалликлар бошқа касалликлардан (соматик, генетик) кўпгина хусусиятлари билан фарқ қилади. Аввало, юқумли касалликларни махсус патоген микроблар қўзғатади, микроб организмга тушганидан сўнг касаллик дарҳол намоён бўлмай, маълум бир яширин давр ўтади. У хасталанган одамдан соғлом кишиларга юқиб, катта худудларга тарқалиши мумкин. Ҳар бир касаллик қўзғатувчисига нисбатан макроорганизмда ўзига хос ҳимоя жараёни ривожланиши ҳисобига юқумли касалликлар цикл билан кечади.
Юқумли касаллик қўзғатувчиларининг организмга тушиши ва касалликнинг ривожланиш даврлари. Инфекция манбаига қараб антропоноз, антропозооноз, зооноз ва сопроноз инфекциялар тафовут қилинади. А н т р о п о н о з инфекциялар (қорин тифи, ичбуруғ, вабо, қизамиқ, захм, сўзак ва бошқалар) фақат одамларга юқади, бунда бемор ёки бактерия ташувчи киши инфекция манбаи бўлади. Антропозооноз инфекциялар (тоун, куйдирги, бруцеллёз, қутуриш ва ҳ.к.) одам ва ҳайвонларга юқади. Бунда касал ва бактерия ташувчи одам ҳамда ҳайвонлар инфекция манбаи бўлиб хизмат қилади. З о о н о з инфекцияларлар (товуқ ва итлар ўлати)да фақат ҳайвонлар касалланади. С о п р о н о з инфекцияларда ташқи муҳит касаллик қўзғатувчи манба (сув, ҳаво, тупроқ ва бошқалар) ҳисобланади. Масалан, ботулизм, қоқшол ва газли гангрена (қорасон), лептоспироз касалликлари.
Патоген микроорганизмларнинг организмга кирадиган аъзо ва тўқималари инфекцияларларнинг кириш дарвозалари деб аталади. Микроорганизмларнинг маълум бир ҳужайра ва тўқималарга мойиллиги (уларга нисбатан рецепторлар мавжудлиги) эволюция жараёнида ривожланган. Масалан, грипп вируси юқори нафас йўлларининг эпителиал ҳужайраларига бирикиб, уларда паразитлик қилса, гонококк, уреаплазма ва хламидиялар асосан сийдик-таносил йўллари шиллиқ қаватининг эпителиал ҳужайраларига, сальмонелла, шигеллалар ичаклар шиллиқ қавати ҳужайраларига таъсир кўрсатади ва кўпайиб, организмнинг бошқа аъзо ҳамда тўқималарига тарқалиши мумкин. Маълум бир патоген микроорганизмлар (патоген стафилококк, стрептококк ва ичак таёқчаси) организмга бир неча йўл билан кириши мумкин.