Mavzu: Imom al-g’azzoliyning

Taqvodor-
likning 
to„rt 
martabasi bor: 
 
1. Guvohlarning adolatli bo‗lishida shart qilingan taqvodorlik. Bu 
martabani inson tark etsa, guvohlik, qozilik va valiylik (rahbarlik) 
kabi ishlarda uning layoqati ketgan hisoblanadi. Bundagi taqvo ochiq 
haromdan saqlanishdir.
2. Solihlarning taqvosi. U tushib qolish ehtimoli bo‗lgan shubhali 
narsalardan ham chetlanishdir. Bu haqda Rasululloh (sollallohu 
alayhi vasallam): «Shubhali narsani qo‗y, shubhasiz narsani ushla», 
debganlar.67 Yana Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam): 
«Gunoh qalblarning yarasidir», deb aytganlar.68 
3. Muttaqiylar taqvosi. U haromga eltuvchi narsadan qo‗rqib, halolni 
tark qilishdir. Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam): «Kishi zararli 
narsadan qo‗rqib, zararsiz narsani tark qilmagunicha, muttaqiylardan 
bo‗la olmaydi», deganlar. Buning misoli g‗iybatga sho‗ng‗ishdan 
qo‗rqib, kishilar holatini gapirishdan tiyilganga yoki nafsi jo‗sh urib, 
man‘ etilgan narsalarni yeb qo‗yishdan qo‗rqib, shahvatli 
narsalarning iste‘molidan taqvo qilganga o‗xshaydi. 
4. Siddiqlar taqvosi. U Allohning huzurida qurbatni ziyoda qilishga 
foyda bermaydigan narsalarga umrning biror soatini bo‗lsa-da, sarf 
etishdan qo‗rqib, ulardan yuz o‗girishdir. Garchi u narsalar bilan 
haromga tushib qolmasligini aniq bilsa ham. 
22 
Mukoshafa 
ilmi 
Mukoshafa ilmi 
botiniy ilmdir va barcha ilmlarning g‗oyasidir 
(ya‘ni, botinni o‗rganishdir). Ba‘zi oriflar: «Kim mana shu ilmdan 
nasibador bo‗lmasa, unga yomon oqibat kelishidan qo‗rqaman», deb 
aytishgan. Nasibador bo‗lishning eng ozi esa, uni tasdiq qilib, o‗sha 
ilm ahliga ergashishdir. Ayrimlar aytdiki: «Kimda bid‘at va kibr 
bo‗lsa, mukoshafa ilmidan biror narsa unga ochilmaydi». Yana 
aytishlaricha, kim dunyoni yaxshi ko‗rsa yoki havoyi nafsiga 
ergashsa, mukoshafa ilmi unda bo‗lmaydi. Balki boshqa ilmlarni 
egallashi mumkin. Bu ilmni inkor qilganlarning eng oz jazosi undan 
zavqlanmaslikdir. U ilm mazmum sifatlardan pok qalbda zohir 
bo‗ladigan nurdir. Mana shu nur bilan oldin eshitilgan, lekin 
ma‘nolari anglashilmagan ko‗p ishlar kashf bo‗ladi, Allohning zotini, 
boqiy va komil sifatlarini, fe‘lini, dunyo va oxiratni yaratishdagi 
hikmatlarini, dunyo ustiga oxiratni qo‗yish tartibini, nubuvvat, nabiy 
va vahiy ma‘nosini, farishtalar va shaytonlar lafzlarining ma‘nosini, 
shaytonning insonlarga dushmanligi, anbiyolarga farishtalarning 
ko‗rinish va payg‗ambarlarga vahiy kelish kayfiyatini, yer va 
osmonlar saltanatini, qalbni bilishni, farishtalar va shaytonlar jamoasi 
orasidagi farqni, oxirat, jannat, do‗zax, qabr azobi, sirot, mezon va 
hokazolarni o‗sha nur orqali anglaydi. ma‘nosini anglaydi. 
Allohning quyidagi so‗zi shu ma‘nolarni ifoda etadi: 
«(Va unga deyilur): «Nomai a‘molingni o‗qi! Bugun o‗z nafsing 
o‗zingga qarshi yetarli hisobchidir» (Isro surasi, 14-oyat); 
«Agar ular bilsalar, oxirat diyorigina (mangu) hayot (diyoridir)»
 
(Ankabut surasi, 64-oyat). 
(Mukoshafa ilmi ila qalbda zohir bo‗lgan nur bilan) shuningdek, 
Allohga yo‗liqib, Uning karim yuziga nazar solish, Unga yaqin 
bo‗lish, Unga qo‗shni tutinish, malaul a‘lo saodatiga musharraf 
bo‗lish, farishta va nabiylarga yaqin bo‗lish, ahli jannat darajalarining 
tafovuti, hatto, ular bir-biriga osmondagi yulduzga qaragandek 
qarashlari 

---

64 
23